Hemşehri Dernekleri, Hemşehrilik Bilinci ve Kentlileşme İlişkisi Üzerine Bir Araştırma: İstanbul/Sultangazi’deki Karslı Hemşehri Dernekleri Örneği

Öz

Farklısosyal ve kültürel özelliklere sahip grupların, kentsel yaşam kurallarıçerçevesinde yaşamlarınısürdürdükleri yer olarak
tanımlanabilecek olan kent, kırsal kesimde hızlınüfus artışı, tarım alanlarının bölünmesi, tarım alanlarında makineleşme, kentlerde
işimkanlarının artması, kentsel yaşamın sosyal ve kültürel açıdan daha cazip hale gelmesi gibi nedenlerle kırsal kesimlerden veya
yaşam standartlarıbakımından daha düşük imkanlara sahip yerleşim yerlerinden göç eden insanların yerleşmeleriyle birlikte, fiziksel
ve sosyal dokularında bazıdeğişimlere uğramakta ve bu değişim aynızamanda bu kentlerde bir çok problemi de beraberinde
getirmektedir.
Göç alan kentlerde ortaya çıkan sorunlar arasında; göç sonucu kente gelenlerin daha çok herhangi bir mesleğe mensup
olmayan insanlardan olmasıonların kentlerde işbulmalarınızorlaştırmakta veya daha düşük gelirli ve kötü şartlarda çalışmalarına
neden olmaktadır. Yine ayrıca hızlıgöç nedeniyle kentteki yapılaşmanın ihtiyacıkarşılayamamasıgecekondu sorununu da
beraberinde getirmektedir. Bunlara ilaveten, kentlerdeki altyapı, ulaşım ve çevre sorunları, bölgelerarasıyatırımlarda, kentleşme
oranlarında ve nüfus yoğunluklarında eşitsizlik, kente göç edenlerin kentle bütünleşememe gibi sorunlar ortaya çıkmaktadır.
özellikle metropol kentlerde ortaya çıkan hırsızlık, kapkaççılık gibi suçların artmasıda kentlerde ortaya çıkan sorunlar arasında
sayılabilir.
Türkiye’de; 1950’lerle birlikte ortaya çıkan sanayileşme süreci ve buna paralel olarak tarımdaki hızlımakineleşme, yine kırsal
kesimde toprak-nüfus dengesinin değişmesi, işsizlik, gelir yetersizliği, kentlerin olanaklarından yararlanma isteği gibi nedenler,
göçlerin nedenleri arasındadır. Göçler, genel olarak geri kalmışbölge ve kentlerden daha gelişmişbölge ve kentlere doğru
yaşanmaktadır. 1980’li yıllarda ise göç nedenleri arasına terör de eklenmiştir. Bu tarihten sonraki göçler, kırdan kente değil de
kentlerden kentlere doğru ağırlık kazanmaya başlamıştır. Teröre ilaveten, Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP) kapsamında yapılan
barajlar da göçü tetiklemiştir. Gaziantep, Diyarbakır, Şanlıurfa gibi kentler, “zorunlu göç”lerin yaşanmasıyla birlikte, nüfuslarında
ciddi anlamda artışolan kentler arasında sayılabilir.
Sanayileşmeyle birlikte başlayan söz konusu göç hareketleri, kentlerin oluşmasına ve kentlerde olumlu veya olumsuz birtakım
etkilerin ortaya çıkmasına yol açmıştır. Kırsal kesimden kente göç eden bireylere yardımcıolan hemşehri dernekleri, göç edenler
için önemli bir yere sahiptir. Hemşehri dernekleri, hemşehrilik bilincinin ve hemşehri dayanışmasının oluşmasında etkili bir
kurumdur.
Bu çalışmada hemşehri derneklerinin, kentlileşme ve hemşehrilik bilinci üzerinde etkisinin olup olmadığıyapılan anket
çalışmasıyla ortaya konulmuştur. Bu bağlamda önce yapılan teorik araştırmalarda, Türkiye’de kentleşme sürecine bakılarak
kentleşmenin nedenleri, sonuçlarıve ortaya çıkardığısorunlar irdelenmiş, daha sonra da kentleşmeyle birlikte kentlerde dayanışma
ve yardımlaşma amacıyla kurulan hemşehri dernekleri ve hemşehri derneklerinin kentlileşme ve hemşehrilik bilinci üzerindeki
etkisi değerlendirilmiştir.