AZERBAYCAN TÜRKÇESİNDE “HA” EDATININ ANLAM ÖZELLİKLERİ

Öz

Azerbaycan Türkçe’sinde edatlar, en çok kullanılan yardımcı kelime gnıplarındandır. Edatların konuşmadaki rolü geniş ve çok yönlüdür.

Edatlar, cümle üyesi olmaz, fakat cümleye çeşitli anlam ayrıntıları katar, ifadenin netleşmesini, fikrin mantıklı kuruluşuna yardım eder. Onlar, cümleye veya ait oldukları kelimeye kattıkları çok ince nüansla dikkati düşünülen yöne çeker.

Esas kelime gruplarından (belirli bir cümle üyesi görevinde kullanılabilen, bir soruya cevap veren ve leksık anlam taşıyan kelimelerden) türeyerek zamanla yardımcılığa geçen edatlar, kattıkları anlamlara göre kuvvetlendirme, kesinleştirme, sınırlama, soru. emir, onay, dilek, şart v.s. bildiren gruplara ayrılırlar1. Bu edatların her birisinin ayrı olarak incelenmesi dilimizin sadece bugününü değil, geçmişini de aydınlatmakta bize yardımcı olur. Türkçe'nin anlam dünyasının zenginliğini bütün dil birimlerinde aramamız gerektiğim bize hatırlatır

Edatlar arasında “ha” edatı, ilginç anlam özellikleriyle seçilir. Türkçe sözlükte “ha" kelimesi bir ünlem ve bağlaç ele alınmış ve dokuz anlam özelliği gösterilmiştir2. Azerbaycan ve Türkiye Türkçe’si gramerlerinde ‘'edat" kavramının farklı kavranıldığını belirterek geniş bir tartışma konusu oluşturabilecek bu meselenin bizim konumuz dışında olduğunu bildirmek istiyoruz. Bizi ilgilendiren, "ha'nın bir kelime olarak taşıdığı anlam potansiyelidir.