Edebiyat Sosyolojisi ve Karşılaştırmalı Edebiyat Bilimi Sanat ve Bilimin Sınır Ötesi Etkileşimi

Öz

Toplum ve toplumsal normlar edebiyat sanatının ve sosyolojinin ortak kaynaklarıdır. Her ikisinin de amacıbir bakıma
dünyanın sırrınıçözmektir. Edebiyat ve toplum böylelikle karşılıklıbir etkileşim içindedirler. Edebiyatın tarihsel sürecini inceleyen
bir araştırmacımutlaka bu karşılıklıetkileşime yönelmesi gerekir. Edebiyatıve sosyolojiyi ortak bir noktada buluşturan husus
insandır. Bu, edebiyat sosyolojisinin temelini oluşturur.
Batı’da yapılan kuramsal çalışmalardan edebiyat sosyolojisinin merkezde edebiyat eseri olmak şartıyla edebiyat içi ve dışı
toplumsal unsurların tamamınıkapsadığıanlaşılmaktadır. İlk ortaya çıkışında estetik unsurlarıgözetmeme eğilimi zaman içinde
aşılmıştır. Çünkü tarihsel koşullara bağlıolarak değişim gösteren, dili araç olarak kullanan edebiyatın yansıtma özelliği vardır ve
toplumu estetik unsurlarıyla birlikte aktarır. Ancak Türkiye’deki araştırmalar göz önünde bulundurulduğunda, edebiyat
sosyolojisinin daha çok edebiyat dışıyöntemle çalışan disipliner bir alan olarak algılandığıanlaşılmaktadır. Bu durum terminolojik
bir kargaşa oluşturmaktadır.
Karşılaştırmalıedebiyat biliminin literatürlerde kabul edilen üç ekolü vardır. Genellikle edebiyat sosyolojisiyle birlikte anılan
fakat birçok farklılığıolan Marksist edebiyat kuramının özündeki edebiyatısosyal olayların ve ekonominin belirlediği düşüncesi
‘Marksist KarşılaştırmalıEdebiyat Ekolü’nde de görülmektedir. Fakat günümüzde karşılaştırmalıedebiyat bilimi daha çok
Amerikan- ve Fransız ekolleri tarzında yürütülmektedir. Amerikan ekolü estetiği öne çıkarırken Fransız ekolü toplum ve ulusal
edebiyat merkezlidir. Fakat yine de ulusal üstü çalışır. Her iki ekol de ulusal üstü bir metodu benimsemişlerdir. Fransız ekolü
edebiyat dışına fazlaca çıkarak etnoloji, sosyoloji, sosyal psikoloji, politika ve tarih alanlarından oldukça fazla yararlanır. Bundan
dolayıedebiyat sosyolojisine uygun bir çalışma alanıhazırlamaktadır.
Toplum ve kültürü edebiyat merkezli çalışmalardan ayrıdüşünmek bilimsel bir tutum değildir. Karşılaştırmalıedebiyat
biliminde çoklu bir kültürel düzlem vardır ve edebiyat ile kültür karşılaştırmalarıparalel yürütülmelidir. Bunun gerçekleşmesi için
sosyoloji ve edebiyat sosyolojisinin verilerinden yararlanmak gerekir. Disiplinler arasıbir yöntemle edebiyat eserine yönelmek
edebiyat sosyolojisi çalışmalarının olduğu gibi karşılaştırmalıedebiyat incelemelerinin de temel felsefesini oluşturmalıdır.
Küreselleşen dünyamızda uluslar arasıedebiyat faaliyetlerinin, edebî çeviri etkinliklerinin, edebiyat-toplum ilişkisinin ülke
sınırlarınıaşarak artmasıyla birlikte karşılaştırmalıedebiyat bilimi ve edebiyat sosyolojisi önemli bir konuma yerleşmiştir.