Tabal Ülkesi’nin Politik ve İdarî Yapısı

Öz

Hitit İmparatorluğu’nun yıkılmasısonucu ortaya çıkan şehir devletleri içerisinde en batıda yer alanıTabal idi. Asur kaynakları
ve hiyeroglif yazıtların dağılım sahalarından hareketle, ülkenin coğrafî sınırlarının doğuda Malatya ve Gürün’den, batıda Tuz
Gölü’ne; kuzeyde Kızılırmak’tan, güneyde Toroslara kadar uzandığıanlaşılmaktadır. Tabal Ülkesi’nin yayılım sahası; dağları,
ovaları, akarsularıve gölleriyle coğrafî bir çeşitliliğe sahiptir. Söz konusu çeşitliliğe paralel olarak ülkede kültürel ve politik bir
çeşitliliğin olduğu da anlaşılmaktadır. Birçok küçük devletten oluşan Tabal’ın, idarî sınırlarıise sıklıkla değişmiştir.
Asur kaynaklarında Tabal adına ilk kez III. Salmanassar döneminde (M.Ö. 858-827) rastlanmaktadır. Bu Asur kralızamanında
ülkenin çok sayıda yerel krallıktan oluşmuşbir konfederasyon olduğu anlaşılıyor. Tabal’ın birleşik krallıklardan oluşan politik
yapısı, III. Tiglatpileser zamanı(M.Ö. 745-727) Asur kaynaklarıtarafından da doğrulanmaktadır. III. Tiglatpileser’in M.Ö. 738 yılı
annallerinden öğrenildiğine göre Uassurme (Wasusarmas) ile birlikte, yine Tabal ile ilgili krallar olan Ushitti, Urballa, Tuhamme ve
Urimme Asur’un yönetimi altında olup, vergi vermektedir. Aynızamanda bu krallar, Topada’da yazıtlarıele geçmişTabal’ın
“Büyük Kralı” Wasusarmas’a bağlılıklarınıbildirmişlerdir.
Öte yandan II. Sargon (M.Ö. 722-705)’un M.Ö. 710-709’da Kilikya valisine yazmışolduğu mektupta geçen Muşki’li Mita ilgili
bilgiler, dolaylıolarak Tabal Bölgesi olaylarına da ışık tutmaktadır. Mektupta o zamana kadar düşmanca bir tavır sergileyen
Mita’nın Asur’a yakınlaşmak amacıyla adımlar attığıbildirilir. Mektubun Tabal ile ilgili bölümünden ülkenin bir konfederasyon
olduğu ve krallar arasında hiyerarşik bir politik teşkilatlanmanın olduğu açıkça anlaşılmaktadır.
Ayrıca Tabal sınırlarıiçerisinde bulunan hiyeroglif yazıtlar da bölgede bağımlıkralların varlığınıdoğrulamaktadırlar. Söz
konusu yazıtlarda Tabal yerel krallarından bazıları, daha güçlü olan yerli bir krala bağlıolarak hareket ettiklerini anlatıyorlar. İşte bu
makalenin amacı, Asur kaynaklarıve hiyeroglif yazıtlar ışığında Tabal Ülkesi’nin politik yapısıve yerel güçlerin rolünü gözler önüne
sermektir. Bu şekliyle çalışma, Tabal’ın M.Ö. IX. Yüzyıl sonlarından M.Ö. VII. Yüzyıl ortalarına kadar olan tarihi konusunda genel
bir değerlendirmeyi de içermektedir.