Fatih Sultan Mehmed’e Atfedilen Farsça Bir Beytin İzinde

Öz

Fatih Sultan Mehmed, kudretli ve dirayetli bir hükümdar olmasının yanı sıra edebî kişiliğiyle de tanınır. Avnî mahlaslı şairin caize geleneğini başlatan ve divan sahibi ilk Osmanlı padişahı olduğu bilinmektedir. Arapça ve Farsçaya hâkim olmasına rağmen şiirlerini sade bir Türkçeyle söylemiş olan sultan, sayıca çok fazla şiir yazmasa da başarılı bir şair olarak kabul edilir. Klasik şiir geleneğine bağlı olan sultanın şiirlerinde Fars edebiyatının önde gelen şairlerinden Sa‘dî ve Hâfız’ın tesirlerini görmek de mümkündür. Fatih’in, İstanbul’un fethi esnasında söylediği kaydedilen “Perdedârî mî-koned ber tâk-ı Kisrâ ‘ankebût / Bûm nevbet mî-zened der kal‘a-i Efrâsiyâb” şeklinde Farsça bir beyit bulunmaktadır. Çeşitli kaynaklarda tekrar edilegelen ve onunla âdeta özdeşleşen bu meşhur beytin kime ait olduğu belli değildir. Bu çalışmada beytin söylendiği yer ve zamanla ilgili görüşler incelenecek, beytin kime ait olabileceği konusu tartışılacak; şerhi yapıldıktan sonra klasik Türk ve Fars şiirinde bu beytin nazireleri ortaya konacaktır. Böylece bir beyit etrafında gelişen edebî süreç incelenecektir.