Türkiye'nin İlk Kadın Diplomatı Adile Ayda ve Türk Diplomasisi
Öz
Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk yıllarında, siyasal hayata ilişkin birçok dönüşüm yaşanmıştır. Bu süreçte Türk diplomasisi de kapılarını kadınlara açmıştır. Adile Ayda 1932’de Dışişleri Bakanlığı’na meslek memuru olarak atandığında Türkiye’nin ilk kadın diplomatı unvanına sahip olmuştur. Ancak Adile Ayda’nın diplomatik kariyeri inişli çıkışlı bir seyir izlemiştir. Kendi ifadesiyle “kadın olması nedeniyle karşılaştığı bazı engeller nedeniyle” diplomasi dünyasından bir süre uzak kalan Adile Ayda, 1958’de tekrar diplomatlık mesleğine dönmüştür. Bu çalışmanın amacı, Türk diplomasi tarihinin önemli bir figürü olan Adile Ayda’nın diplomatik kariyerini inişli çıkışlı hale getiren nedenleri araştırmaktır. Karşılaştığı sorunları kadın olmasıyla ilişkilendiren Adile Ayda, bu sorunları açık bir şekilde dile getirmemiştir. Bu araştırmanın ulaştığı sonuçlara göre kendisinin diplomasi dünyasından uzun süre uzak kalışı onunkısa süren ilk evliliğiyle ve İsmet İnönü’nün eşi Mevhibe Hanım’ın bu evlilikteki rolüyle ilişkilendirilebilir. Diplomatlığa dönüşü ise, babası Sadri Maksudi Arsal’ın siyaset alanındaki bağlantılarıyla açıklanabilir.
Anahtar Kelimeler
Tam Metin:
PDFReferanslar
Ayda, A. (1991). Sadri Maksudi Arsal. Kültür Bakanlığı Yayınları.
Aytaman, R. (1996). Sinirli Yıllar (Dışişlerinde 42 Yıl). AD Yayıncılık.
Balcı, E., & Boztaş, A. (2021). Tourism as a Soft Power in Turkish Foreign Policy from the Perspective of Women Ambassadors: The Case of Africa. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 9 (3), 1482-1500.
Bloch, J. C. (2004). Women and Diplomacy. The Ambassadors Review, Fall 2004, 93-100.
Çaykara, E. (2006). Tarihçilerin Kutbu Halil İnalcık Kitabı. İş Bankası Yayınları.
Çetin, Ç. Z. (2018). XX. YY. Başında Paris’te Eğitim Alan ve Siyasi Faaliyetlerde Bulunan Kazan Tatar Aydınları. A. Temizer, & İ. Serbestoğlu (Ed.) içinde, Multidisipliner Çalışmalar-4 (Sosyal Bilimler Cilt II) (s. 585-601). Institut za Geografiju.
Çoker, F. (1998). Türk Parlamento Tarihi: Cumhuriyet Senatosu Üyelerinin Özgeçmişleri II. Cilt (1966-1980). TBMM Vakfı Yayınları.
Devlet Arşivleri Başkanlığı. (2022a). 13.5.1966 Tarihli Kararname. T. C. Başbakanlık Kanunlar ve Kararlar Tetkik Dairesi.
Devlet Arşivleri Başkanlığı. (2022b). 18.11.1966 Tarihli Kararname. T. C. Başbakanlık Kanunlar ve Kararlar Tetkik Dairesi.
Devlet Arşivleri Başkanlığı. (2022c). 12.10.1970 Tarihli Kararname. T. C. Başbakanlık Kanunlar ve Kararlar Tetkik Dairesi.
Devlet Arşivleri Başkanlığı. (2022d). 23.03.1971 Tarihli Telgraf. T. C. Cumhurbaşkanlığı Cevdet Sunay Arşivi.
Emiroğlu, A. (2022). 1923 ve 1960 Arası Türkiye’de Kadın Hakları ve Türk Kadınının Edindiği Hakları Kullanmaları. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 24(3), 1186-1198.
Girgin, K. (2005). Osmanlı ve Cumhuriyet Dönemleri Hariciye Tarihimiz. Okumuş Adam Yayınları.
Güçlü, Y. (2015). Zeki Kuneralp and the Turkish Foreign Service. Cambridge Scholars Publishing.
Hayri, S. (2019). Türkiye'nin ilk kadın diplomatı Adile Ayda. [Video]. Youtube. https://www.youtube.com/watch?v=qLz2SQuF_xI.
İnalcık, H. (2017). Sadri Maksudi Arsal İçin. İÜHFM Ord. Prof. Sadri Maksudi Arsal’a Armağan Özel Sayısı, 77, 15-18.
Mankoff, J. (2022). Empires of Eurasia: How Imperial Legacies Shape International Security. Yale University Press.
Önal-Kılıçbeyli, E. H. (2020). Arsal’dan Ayda’ya: Türk-Tatar İdeali’nin Türkiye Cumhuriyetine Katkısı. TURAN-SAM Uluslararası Bilimsel Hakemli Dergisi, 12 (47), 11-15. doi: http://dx.doi.org/10.15189/1308-8041.
Pultar, G. (2017). Dedem Sadri Maksudi Arsal (1878-1957). İÜHFM Ord. Prof. Sadri Maksudi Arsal’a Armağan Özel Sayısı, 77, 43-74.
Resmi Gazete. (1927). Hariciye Vekâleti Memurin Kanunu. https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/635T.pdf. [Erişim Tarihi: 10 Şubat 2023].
Resmi Gazete. (1959). Kadınların Siyasi Haklarına Dair Sözleşmenin Tasdiki Hakkında Kanun. https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/10220.pdf. [Erişim Tarihi: 18 Şubat 2023].
Rumelili, B., & Suleymanoglu-Kurum, R. (2018). Women and Gender in Turkish Diplomacy: Historical Legacies and Current Patterns. K. Aggestam, & A. Towns (Eds.) içinde, Gendering Diplomacy and International Negotiation (s. 87-106). Palgrave Macmillan, Cham.
Sert, H. (2019). Diplomasi Cephesinin Neferleri: TBMM Hükümetleri Döneminde Hariciye Vekaleti. 100. Yılında 19 Mayıs ve Milli Mücadele Sempozyumu, (s. 1-18).
Süleymanoğlu-Kürüm, R., & Rumelili, B. (2018). Diplomaside Kadın ve Egemen Maskülenlik: Değişen Normlar ve Pratikler. Uluslararası İlişkiler, 15 (57), 3-18, doi: 10.33458/uidergisi.518039.
TBMM. (1976). Cumhuriyet Senatosu Üyelerine Mahsus Hal Tercümesi Kâğıdı (Sicil No: 441). TBMM Arşivi.
Yoğun, P. (2019). Diplomasi Tarihi Işığında İlk Türk Kadın Diplomat: Adile Ayda. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Van 100. Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı.
Yörük, A. A. (2017). Sadri Maksudi Arsal İçin Bir Bibliyografya Denemesi. İÜHFM Ord. Prof. Sadri Maksudi Arsal’a Armağan Özel Sayısı, 77, 123-163.
Refback'ler
- Şu halde refbacks yoktur.
Bu eser Creative Commons Atıf 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.