Sosyal Medya Platformlarında Dijital Detoks: Deneysel Bir Araştırma

Öz

Sosyal medya kullanımının son on yıllık süre zarfında geldiği yer incelendiğinde bu kullanımının giderek yaygınlaştığını ve günlük yaşam faaliyeti içinde kendine yer bulduğunu görmek hiç de zor değildir. İnsan hayatının değişmez bir parçası haline gelen “çevrimiçi” olma alışkanlığı bir yaşam olgusu olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu olgu sonucunda günlük hayatta yapılan işlevsel aktivitelerin büyük bir bölümü elde edilen çevrimiçi olma alışkanlığından dolayı etkinliğini kaybetmektedir. Çevrimiçi olma alışkanlığı gün geçtikçe bir bağımlılık olarak hayatına devam ederken bu bağımlılık sonucu etkinliğin yanında duygu durumu ve meşguliyet kavramlarını temsil eden birçok davranışta da insan hayatını etkileyen olumsuzluklar gün yüzüne çıkmaktadır. Bir sosyalleşme aracı olarak kullanılan sosyal medya platformları ile kullanıcılar sanal ortamda oluşturulan bu ütopik dünyanın içinde yer almak istemekte ve gelişmelerden sürekli haberdar olmak duygusu içinde hareket etmektedirler. Yeniliklerden ve gelişmelerden sürekli haberdar olma arzuları sonucunda birtakım kazanımlar elde ettiklerini düşünseler de aslında sürekli maruz kalma beraberinde olumsuzluklar da getirmektedir. Hayatımızın en güzel anlarının tadını çıkarmak yerine sürekli belgelemekle uğraştığımızı vurgulayan uzmanlar aslında bir gıda metaforu olan “detoks”u teknoloji bağımlılığından “arınma” olarak da ele almışlardır. Yaşamın sadece cep telefonu ve sosyal medya hesaplarından ibaret olmadığını göstermek, bireylere farkındalık kazandırmak amacıyla yapılan bu çalışma, bir vakıf üniversitesinde İletişim ve Tasarımı bölümünde öğrenim gören 15 öğrenci ile gerçekleştirilmiştir. Bu çalışmada, katılımcıların sosyal medya hesaplarını bir hafta süresince kapatılıp dijital detoks yapmaları istenmiş olup, bu sürecin öncesinde ve sonrasında neler hissettiklerinden ve hayatlarında meydana gelen/gelmeyen değişimlerden bahsedilmiştir. Katılımcılardan Facebook, Instagram ve Twitter hesaplarının şifreleri istenmiş ve her katılımcının ilgili platformlardaki şifreleri değiştirilmiş, böylelikle hesaplarına erişimleri engellenmiştir. Katılımcıların, dijital beslenme eğilimleri ön-test /son-test uygulanarak ölçülmüştür. Sonrasında ise öğrenciler ile bu süre zarfındaki bağımlılık, meşguliyet ve duygu durumları ile ilgili edinimleri ve deneyimleri ile ilgili sorular yöneltilmiş görüşme yapılmıştır. Katılımcılar gönüllülük esas alınarak belirlenmiştir. Her bir katılımcıya “Bilgilendirilmiş Gönüllü Onam Formu” verilmiş olup, çalışma sırasında ve sonrasında isimlerinin ve diğer kişisel verilerinin gizli kalacağı, hiçbir dijital ortamda kaydedilmeyeceği ve paylaşılmayacağı belirtilmiştir.