Alman Dışişleri Bakanlığı Belgelerinde Türk-Alman İttifakı Yorumları 1925-1926

Öz

Birinci Dünya Savaşı’nda Türk-Alman ittifakının kilit noktalarında görev almış diplomat ve subayların yayınladıkları eserler, gündeme getirdikleri iddialar ve yorumlar 1920’li yıllardan itibaren iki ülke arasında gerçekleşen ortak yakın tarih tartışmaların ana ekseninde yer almıştır. Birinci Dünya Savaşı’nın başlangıcında Osmanlı Devleti’nin Berlin Büyükelçisi olan Mahmud Muhtar Paşa, ve Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün hatıratı ve yorumları makalemizin içeriğini oluşturan eserlerdir. Konumuzun kaynağının bir bölümü ise Alman Büyükelçisi Rudolf Nadolny’nin Alman Dışişleri Bakanlığı ile yazışmalarından oluşmaktadır. Hatıratlarında gerek Mustafa Kemal Atatürk gerekse Muhtar Paşa, Türk-Alman ittifakının dönemin askeri ve politik gelişmeleri dikkate alındığında Osmanlı için kaçınılmaz bir tercih olduğunu, fakat savaş öncesi ittifak kararının Enver Paşa tarafından tek başına verilmiş olması ve savaşın başlangıcıyla beraber- Osmanlı Devlet adamlarının isteği ve onayı çervesinde- Osmanlı ordusunun kararlarının Alman askeri heyet mensupları ve generallerin tercihlerine terk edildiğininin ve ordu içerisinde alınan kararların Milli menfaatlere uygun kararlar olmadığının altını çizmektedir. İttifak tartışmalarının iki ülke basını tarafından bir polemiğe dönüştürülmesine engel olan Alman Büyükelçi Rudolf Nadolny ise, Türkiye ile Almanya arasında 1920’li yılların ortalarından itibaren gelişmekte olan ekonomik ilişkilerin bu tartışmalardan zarar görmemesi icin özel bir hassasiyet göstermiş ve tartışmaların daha da büyümemesi adına taraflarla yakın ve yapıcı bir diyalog kurmuştur. Makalemizin kapsamında incelenen eserlerden yola çıkarak gerek Türk tarafindan gerekse Alman tarafindan ortaya atılan iddaları kuruluş aşamasında olan iki ulus devletin tarih yazımının bir parçası olarak yorumlayabiliriz. Bu iki yeni ulus yakın tarihi geçmişini inşaa ederken tarihin dönüm noktalarını kendi bakış açılarından ve kendilerine pay çıkaracak şekilde yorumlama yolunu seçmişlerdir. Bir önceki yönetimin siyasi tercihleri ise iktidardakiler tarafından eleştiri oklarının hedefı olmuştur. Milli aidiyet duygusunun oluşumunda yeni bir ulus devlet inşaa edilirken mümkün olduğunca mağlubiyetler göz ardı edilmiş, galibiyetler ise ön plana çıkartılmıştır. Bu çalışma ile iki savaş arası dönemde gelişen Türk-Alman diplomatik ilişkilerini kapsayan araştırmalara ve 1920’li yıllarda kaleme alınan hatıratlar özelinde Türk-Alman ittifaki tarih yazımınına katkı yapılması amaçlanmıştır