İsyanları Sebebiyle Bazı Arnavutların Anadolu'ya Sürgün Edilmelerine Dair Sosyo-Politik Bir İnceleme (1847-1851)

Mustafa DURDU

Öz


Toskalık olarak bilinen Güney Arnavutluk'ta Tanzimat'ın vergi ve askerlik ile ilgili yeni uygulamalarından rahatsız olan Arnavut bey ve ileri gelenlerinin tahrikleri ile 1847 yılında bir isyan zuhur etmiştir. İsyan bastırıldıktan sonra yakalanan asiler, İstanbul'da Tersane-i Amire'de suçlarının derecesine göre kürek cezalarına çarptırılmıştır. Cezalarını tamamlayanlar da Anadolu'nun muhtelif yerlerine sürülmüşlerdir. İsyanda tahrikçi oldukları gerekçesi ile bir kısım Arnavut bey ve ileri gelenleri de Konya'da zorunlu iskâna tabi tutulmuştur. İleri gelenlerin memleketleri ile ilişkilerini tamamen kesmek ve temelli olarak Konya'da yerleşmelerini temin etmek maksadıyla memleketlerinde bulunan mülklerinin sattırılması yoluna gidilmiştir. Ayrıca memleketlerinde kalan ailelerinin de Konya'ya gönderilmeleri için harekete geçilmiştir. Bu konuda, Rumeli Müşiriyeti ve Yanya Valiliği ile Bâbıâlî arasında yoğun bir yazışma trafiği yaşanmıştır. Aileler, yanlarında memurlar olduğu hâlde Anadolu'ya doğru yola çıkarılmıştır. Fakat güzergâh üzerinde kolera salgını sebebiyle ailelerin bir süre Tırhala ve Yenişehir'de tutulmaları kararlaştırılmıştır. Daha sonra, bazı aileler de Selanik'e götürülmüştür. Konya'da bulunan Arnavut ileri gelenleri ve Anadolu'nun çeşitli yerlerinde bulunan diğer sürgünler, sık sık dilekçeler takdim ederek memleketlerine dönmek istediklerini ifade etmişlerdir. Bâbıâlî, yaklaşık üç yıl sonra, Güney Arnavutluk ile ilgili politika değişikliğine gitmiş ve Tepedelenli Ali Paşa'nın torunu İsmail Paşa'yı Yanya'ya vali olarak tayin etmiştir. Daha sonra, ilk etapta hâlâ Selanik, Tırhala ve Yenişehir'de bulunan ailelerin memleketlerine dönmelerine izin verilmiş, kısa bir süre sonra da Konya'da bulunan ileri gelenlere af çıkmıştır. Böylece 1851 yılına gelindiğinde Arnavut ileri gelenleri, memleketlerine dönmüşlerdir. Bu makalede yukarıda bahsedilen hadiseler, devletin bu konudaki politikası ve sürgünlerin sosyal ve psikolojik durumları, Osmanlı arşiv belgeleri ışığında analiz edilerek bir sonuca ulaşılacaktır.


Anahtar Kelimeler


Arnavutluk, İsyan, Toskalık, Konya, Sürgün.

Tam Metin:

PDF

Referanslar


Arşiv Kaynakları

T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA) Belgeleri

İrade Mesail-i Mühimme (İ. MSM.)

BOA. İ. MSM. 58 / 1677-1-2-3

Sadaret Amedî Kalemi Evrakı (A.} AMD.)

BOA. A.} AMD. 6 / 32-1

BOA. A.} AMD. 16 / 80-1

BOA. A.} AMD. 26 / 66-1

Sadaret Mektubî Kalemi Evrakı (A.} MKT.)

BOA. A.} MKT. 141 / 64-1

BOA. A.} MKT. 143 / 87-2

BOA. A.} MKT. 146 / 54-1-2

BOA. A.} MKT. 153 / 92-1-2-3-4-7

BOA. A.} MKT. 136 / 47-1

BOA. A.} MKT. 152 / 93-2

BOA. A.} MKT. 153 / 15-1-4

BOA. A.} MKT. 153 / 16-2

BOA. A.} MKT. 156 / 1-1

BOA. A.} MKT. 208 / 33-1

BOA. A.} MKT. 154 / 34-1

BOA. A.} MKT. 197 / 35-1

Sadaret Mühimme Kalemi Evrakı (A.} MKT. MHM.)

BOA. A.} MKT. MHM. 6 / 21-1

BOA. A.} MKT. MHM. 2 / 57-1-2

Sadaret Mühimme Evrakı (A.} DVN. MHM)

BOA. A.} DVN. MHM. 6 / 11-2

BOA. A.} DVN. MHM. 7.A / 89-1

Sadaret Meclis-i Vâlâ Evrakı (A.} MKT. MVL.)

BOA. A.} MKT. MVL. 10 / 3-1-2

Meclis-i Vâlâ

BOA. MVL. 88 / 20-1

BOA. MVL. 77 / 22-1

BOA. MVL. 85 / 16-2

İrade Meclis-i Vâlâ

BOA. İ. MVL. 151 / 4284

BOA. İ. MVL. 143 / 3980-1-2-4-5

BOA. İ. MVL. 168 / 4980-1-2

BOA. İ. MVL. 201 / 6327-1-3-4

Sadaret Umum Vilayat Evrakı (A.} MKT. UM.)

BOA. A.} MKT. UM. 12 / 32.2-1

Sadaret Deavi Evrakı (A.} MKT. DV.)

BOA. A.} MKT. DV. 63 / 73-1

İrade Dahiliye (İ. DH.)

BOA. İ. DH. 161 / 8361

Numaralı Konya Şer'iyye Sicili (KŞS, 80)

Araştırmalar

Çadırcı, M. (2017). Tanzimat'ın Uygulanması ve Karşılaşılan Güçlükler (1840-1856). Tanzimat Değişim Sürecinde Osmanlı İmparatorluğu, Haz.: Halil İnalcık-Mehmet Seyitdanlıoğlu, (ss. 198-207). İstanbul, Türkiye İş BankasıYayınları.

Can Tunalı, A. (2003). "Tanzimat döneminde Osmanlı kara ordusunda yapılanma (1839-1876)". Yayımlanmamış doktora tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yakınçağ Tarihi Anabilim Dalı.

Durdu, M. (2020). "Osmanlı Arşiv Belgelerine Göre Arnavutluk'ta 1847 Toskalık İsyanı ve Osmanlı Devleti'nin Müdahalesi" Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 13 (69): 312-336.

Düstur I. Tertib, İstanbul, Matbaa-i Amire, 1289.

Frasheri, Kristo. The History of Albania, A Brief Survey, Tirana, 1964.

İnalcık, H. (1964). "Tanzimat'ın Uygulanması ve Sosyal Tepkileri", Belleten, XXVIII (112): 623-690.

İnalcık, Halil. Tanzimat ve Bulgar Meselesi, İstanbul, Kronik Yayınları, 2017.

İsmail Kemal Bey'in Hatıratı, İstanbul, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2016.

Mehmed Süreyya. Sicill-i Osmanî, İstanbul, Matbaa-i Amire, 1308.


Refback'ler

  • Şu halde refbacks yoktur.


Creative Commons Lisansı
Bu eser Creative Commons Atıf 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.