Gaznelilerin Selçuklulara Tabiliği Meselesi ve Sultan Behram Şah Dönemi (1117-1157)

Öz

Gazneli Devleti, Selçukluların Horasan meliki Sencer’in 20 Şevval 510/28 Aralık 1116 tarihinde kalabalık bir ordu ile Gazne’ye girmesiyle Selçuklu Devleti’ne bağlı bir yönetim haline geldi. Sencer’in yeğeni ve Gazneli Devleti’nin yirminci sultanı olan Behram Şah b. Mesud b. İbrahim b. Mesud b. Mahmud b. Sebük Tegin, 476/1084 yılında Gazne’de dünyaya geldi. Özünde ve sözünde sadık, insaf ve adalet sahibi gibi vasıfları olan babası III. Mesud b. İbrahim, Büyük Selçuklu Sultanı Melikşah’ın kızı, Sencer’in kız kardeşi Mehd-i Irak lakaplı Şah Gevher Hatun’la evliydi. Bu evlilikten Behram Şah dünyaya geldi. On yedi yıllık saltanatını Selçuklularla işbirliği yaparak refah ve istikrar içinde geçiren III. Mesud, 508/1115 yılında vefat etti. Yerine oğlu Şirzâd geçerek bir yıl kadar hüküm sürdü. Ardından kardeşi Ebü’l-Mülûk olarak bilinen Arslan Şah, Gazne tahtına oturdu. Adil ve cesur bir kişiliğe sahip olan Arslan Şah, gözü kara ve pek ihtiras sahibi bir sultan olduğundan devleti tek başına idare etmek için kardeşlerini hapsetmeye başladı. Bunun üzerine üvey kardeşi Behram Şah, Horasan’a kaçtı. Ağabeyi Arslan Şah’ı dayısı melik Sencer’e şikâyet etti. Kardeşlerin arasını düzeltmek için elçi gönderen Sencer, herhangi bir sonuç alamadı. Bir müddet sonra Sultan Arslan Şah’ın üvey annesi, Sencer’in kardeşi Mehd-i Irak Şah Gevher Hatun’a karşı kötü muamelede bulunduğu haberini aldı. Bu minvalde şikâyetler yoğunlaşınca Sencer, 20 Şevval 510/28 Aralık 1116 tarihinde kalabalık bir ordu ile Gazne’ye girerek kırk gün kaldı. Sükûneti sağlayınca Sultan Behram Şah’ı yıllık 250 bin dinar vergiye bağlayarak Gazne’den ayrıldı. Sencer Gazne’den ayrıldıktan uzun bir süre sonra Sultan Behram Şah bağımsızlık hayalleri kurarak yükümlü olduğu vergiyi göndermekten imtina etti. Fakat Gazne’nin bağımsızlığı fazla sürmedi. Büyük bir ordu ile yeniden Gazne’ye girerek bu devleti hakimiyeti altına aldı. Sultan Sencer’in affetmesiyle tekrar Gaznelilerin başına geçen Behram Şah, yine onun himayesiyle yaklaşık yarım asır hüküm sürdü. 545/1150 yılında Gûrlulara karşı yenilince sarsılan devlet düzenini bir daha toparlayamadan 552/1157 yılında vefat etti. Onun idaresi döneminde Gazneliler, Selçuklulara tabi bir devlet olarak varlığını devam ettirdi.