İŞKUR Engelli Girişimciliği Destek Programı’nın İncelenmesi (TR61 Bölgesi Örneği)

Öz

Engellilerin başlıca sorunlarından birisi olan yoksulluğun önlenmesi için, onlara ihtiyaç duydukları tüm alanlarda destek verilmesinin yanı sıra, kendi ayaklarının üzerinde durmaları için, engellerinin müsaade ettiği ölçüde istihdam edilmeleri veya girişimci olmalarının sağlanması gereklidir. Türkiye İstatistik Enstitüsü (TÜİK) tarafından açıklanan Şubat ayı verilerine göre; Türkiye’de işsizlik oranı 14,7 olarak gerçekleşmiştir (TÜİK, 2019). Bu oran son yılların en yüksek işsizlik verisidir. İşsizliğin artması, engelli kotalarının azalmasına ve engelli işsizliğinin artmasına neden olacaktır. Engellileri iş piyasasına katmanın diğer bir yolu da, onları iş sahibi yapmaktır. Bu nedenle engelli girişimciliğinin gelişmiş birçok ülke uygulamasında olduğu gibi, Türkiye’de de desteklenmesi, özendirilmesi ve kolaylaştırılması büyük önem arz etmektedir. Son yıllarda, engelli girişimciliğinin desteklenmesi için, Türkiye’de farklı politika ve programlar geliştirilmektedir. Türkiye Girişimcilik Stratejisi ve Eylem Planında, “Girişimcilik kültürünü yaygınlaştırmak, güçlü bir ekosistem oluşturmak ve girişimciliği geliştirmek” genel amacının stratejik hedefleri arasında belirlenen eylemlerden birisi de “Engellilerin Girişimciliğinin Özendirilmesi” olarak belirlenmiştir (Resmi Gazete, 2015: 5). 2010 yılında gerçekleştirilen ve ulusal engelliler veri tabanına kayıtlı engelli bireyler üzerinden yapılan araştırmaya göre; kayıtlı engellilerin %55,7’si ağır fiziksel iş ve güç gerektirmeyen işlerde çalışmayı istemektedir. Ayrıca engellilerin %28,7’si iş bulma olanaklarının artırılmasını istemektedir (TÜİK, 2011). Her on kişiden en az birinin engelli olduğu Türkiye’de, engellilerin girişimci olmalarını destekleyen kurumların başında İŞKUR gelmektedir. İŞKUR 2015 yılı başından itibaren “Engelli ve Eski Hükümlü Çalıştırmayan İşverenlerden Tahsil Edilen İdari Para Cezaları Fonu”ndan engellilerin mesleki eğitim ve rehabilitasyonu ile işe ve işyerine uyumlarının sağlanması ve kendi işini kurmaları için hazırlanacak projelere destek vermektedir. İŞKUR tarafından verilen bu desteğin amacı; engelli ve eski hükümlülerin kendi işlerini kurmasına, engellilerin mesleki eğitim alarak istihdam edilmelerine ve rehabilitasyonlarına yardımcı olmak olarak belirlenmiştir. Program, İŞKUR tarafından yayınlanan başvuru rehberleri vasıtasıyla yılda iki kez ilan edilmekte ve yeterli şartı sağlayan engelliler, proje başvurusunda bulunarak, başarılı olmaları durumunda 50 bin liraya kadar hibe desteğinden yararlanabilmektedirler.

Bu çalışmada, İŞKUR tarafından uygulanan Engelli Girişimciliği Programı kapsamında, engelli girişimcilere verilen desteklerin incelenmesi, yaşanılan sorunların tespiti ve bu sorunlara yönelik önerilerin geliştirilmesi amaçlanmıştır. Nitel araştırmalarda en çok kullanılan yöntem olan görüşme yöntemi vasıtasıyla, TR61 Düzey 2 (Antalya, Isparta, Burdur) Bölgesinde, İŞKUR Engelli Girişimciliği Destek Programı uygulayıcıları ile görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Çalışma sonucunda; engellilerin girişimcilik eğitimine katılmada sorunlar yaşadığı, hibe desteğinin uzun süredir artırılmadığı, İŞKUR personelinin takip, ödeme, kontrol, izleme gibi konular başta olmak üzere birçok problemle karşılaştıkları, program hakkında yeterli bilgilendirme ve farkındalık çalışmasının İŞKUR tarafından yürütülmediği, gibi sorunlar tespit edilmiş, bu sorunların giderilmesine yönelik önerilerde bulunulmuştur.