Kadın Çalışanların Kariyer Engelleri: Eskişehir'de Bir Araştırma

Öz

Günümüz bilgi çağı örgütlerinde, insan gücü ile makine gücüne dayalı üretim yerini bilgiye dayalı güce bırakmıştır. Bu bağlamda nitelikli entelektüel sermaye birikiminin sağlayacağı rekabet avantajı ile istihdamda cinsiyete dayalı ayrımcılığın giderek etkisini yitirmesi kadınların istihdam oranlarını arttırırken kadın yönetici oranlarında aynı olumlu etkiyi yaratmamıştır. Kadınların yönetici pozisyonlarına yükselememelerinin sebepleri çeşitli örgütsel, toplumsal ve bireysel kariyer engelleri ile açıklansa da konuya ilişkin etkili bir çözüm önerisi getirilmediği için aşılamayan kariyer engelleri ile düşük kadın yönetici oranları güncelliğini koruyan bir problem alanı olmaya devam etmektedir.

Diğer taraftan çalışma yaşamında kadınların karşılaştığı cinsiyete dayalı engellerin temeli topluma, toplumun sahip olduğu kültürel değerlere ve bu toplumdan gelen bu kültürle yetiştirilen bireylerin zihniyetine dayanmaktadır, konuya bu şekilde yaklaşıldığında sorun toplumsallığın bireylerde davranışa dönüşmesidir. Bu zihniyete karşı farkındalık oluşturmak araştırmanın birincil önemidir. Araştırmada ilk olarak kadınların çalışma yaşamında karşılaştıkları kariyer engelleri teorik çerçevede ele alınmıştır. Araştırmanın uygulama bölümünde Eskişehir ilinde kamu sektöründe faaliyet gösteren bir eğitim kurumunda görev yapmakta olan toplamda 200 erkek ve kadın yönetici ile çalışan üzerinde yapılan anket çalışmasında elde edilen verilerin istatistiksel analiz sonuçları değerlendirilmiştir. Anket uygulamasıyla elde edilen verilerin analizi SPSS 22.0 programı aracılığıyla gerçekleştirilmiştir. Elde edilen verilere; t-testi, ANOVA testi ve Sidak Çoklu Karşılaştırma testi uygulanmıştır. Araştırma ölçeğine ait Cronbach’s Alpha güvenilirlik katsayısı 0,94 olarak tespit edilmiştir. Bu değer, ölçeğin oldukça güvenilir olduğunun göstergesidir. Ölçek geçerliliğinin test edilmesi amacıyla da faktör analizi uygulanmıştır.

Sonuç olarak, kadın katılımcılar toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin algılarını içselleştirerek geleneksel bir tutum sergilerken bu konuda erkeklerin daha eşitlikçi bir tutum sergiledikleri tespit edilmiştir. Ancak erkeklerin de bu eşitlikçi tutumlarının yönetim kademelerine çıkıldıkça gelenekselleştiği görülmüştür. Ölçek boyutlarının tümüyle cinsiyet değişkeni arasında anlamlı farklılıklar elde edilmiştir. Kadın çalışanların, kadın yöneticilere yönelik tutum düzeylerinin olumsuz yönde olduğu tespit edilmiştir. Kadın yöneticilerin ise erkek egemen üst yönetim kademelerinde dışlanmamak adına erkeksi davranışları benimsedikleri ve kadınsı davranışlara karşı olumsuz tutum sergiledikleri görülmüştür. Kadınların aile iç, sorumluluklarından ve erkek egemen karar alma mekanizmalarından ötürü üst düzey yönetim kademelerine mesafeli durdukları ancak eğitim düzeyleri ve statüleri yükseldikçe kariyer gelişimlerine yönelik tutumlarının olumlu olduğu görülmüştür. Ayrıca eğitim düzeyi düşük, bekâr erkek çalışanların kadınların kariyer gelişimlerine karşı oluşturdukları olumsuz stereotipler tespit edilmiştir.