Türkiye’de Girişimci ve Yenilikçi Üniversitelerin Gömülü Teoriye Göre Değerlendirmesi ve Bir Model Önerisi

Öz

Son yıllarda “Girişimci Üniversite” (Entrepreneurial University) kavramıyla sıklıkla karşılaşılmaktadır. Yenilikçilik, hayatın her alanında olduğu gibi üniversiteler için de gelişiminde bulundukları bölgeler için giderek önemli merkezler haline gelen aktör olmalarını sağlamıştır. Üniversitelerin gelişimi incelendiğinde son kuşak üniversitelerin girişimci ve yenilikçi üniversiteler olduğu görülecektir. Bu durum, öğrenciler ve akademisyenlerinin girişimcilik düşüncesinin yanı sıra bilginin kullanılmasını, yani bilginin ve teknolojinin aktarılmasını teşvik edilmesine yol açmıştır. Bu bağlamda girişimci üniversite kaynaklı girişimler, bilgi ve teknolojinin transferinde ve toplumun sorunlarının çözümünde önemli bir mekanizma konumuna gelmiştir. Bu üniversite modeli 2012 yılından bu yana Türkiye’de girişimciliğin üniversite boyutunda önemli bir ivme kazanmıştır. Rekabetin bir gereği olarak devlet otoriteleri üniversitelerin bu alandaki rollerini önemsemekle birlikte üniversite girişimciliği alanında önemli ölçüde teşvik ve destekler sunarken bu alanda ciddi beklentileri bulunmaktadır. Üniversiteler son zamanlarda girişimci ve yenilikçi üniversite özelliğini pazarlama faaliyetlerinde öne çıkarttıkları izlenmektedir. Ancak girişimci ve yenilikçi üniversite olmak ne anlama gelmektedir? Girişimci ve yenilikçi üniversite olduğunu nasıl ölçülebilir ve değerlendirilebilir. Bu bağlamda TÜBİTAK her yıl üniversiteleri girişimci ve yenilikçi yönlerini sıralayan bir endeks uygulamaktadır. Bu çalışmada gömülü teori (grounded theory) kullanılarak Türkiye’de üniversitelerin girişimcilik ve yenilikçilik özelliğini ölçen bir aracının tasarlanmasında zemin oluşturabilecek bir teorik yapının ortaya koyulması amaçlanmıştır. Buna göre Türkiye’de 2017 yılı Girişimci ve Yenilikçi Üniversiteler Endeksinde yer alan üniversitelerde görevli uzmanlar ile yapılan derinlemesine görüşmeler neticesinde ulaşılan veriye dayalı girişimci ve yenilikçi üniversitelerin çevre koşulları, girdi ve çıktı faaliyetlerine ilişkin nitel ve nicel bir modellemeye gidilmiştir. Bu endeksten amaçlı örnekleme yöntemi ve maksimum çeşitlilik tekniğiyle Türkiye’nin 7 bölgesinden belirlenen 15 üniversitede görevli alanında uzman 26 akademik ve idari personel ile yüz yüz görüşmeler yapılmıştır. Beş basamaklı tümevarımcı içerik analiz sürecinin sonucunda, Stratejik Girişimcilik Yönelimi, Potansiyel Aktivasyonu ve Geliştirme ile Projeler ve Ticarileşme olmak üzere, 3 temadan ve bu temalara ait 14 kategoriden oluşan bir teorik yapıya ulaşılmıştır. Ortaya koyulan teorik model, süreç ve SMART yaklaşımları ile sürdürülebilir, öğrenci odaklı, toplum etkileşimli ve girdi ile çıktı faaliyetlerinin dengede değerlendirilmesi esası üzerine temellendirilmiştir. Girişimci üniversite paradigmanın Türkiye’de nasıl çalıştığına ve üniversitelerin bu yönünü nasıl ölçülüp değerlendirilebileceğine dair bir araştırmaya rastlanılmamış olması, bu araştırmayı son derece önemli kılmaktadır. Araştırmanın sonuçları üniversite girişimciliğinde köklü bir paradigma değişimini gündeme getireceğini söylemek mümkündür. Çalışma içerisinde tartışma sorularıyla birlikte öneriler geliştirilerek olgun yorum yapılmıştır.