Rifa’a Râfi’ et-Tahtâvî ve Gérard de Nerval’in Doğu-Batı İzlenimleri / East-West Impressions of Rifa’a Raf’i al-Tahtawi and Gérard de Nerval

Öz

Özet

 Bu çalışma, 19. yüzyılda yaşamış birbirinin çağdaşı olan iki yazarın Doğu-Batı izlenimlerini içermektedir. Söz konusu yazarlar, Fransız Gérard de Nerval (1808-1855) ile Mısırlı Rifâ’a Râfi’ et-Tahtâvî (1801-1873) olup her ikisi de seyahat izlenimlerini notlandırmıştır. Burslu olarak Fransa’ya öğrenim için gönderilen Tahtâvî, izlenimlerini Tahlisu’l-İbrîz fî Telhîs-i Bâriz (1834) (Paris Gözlemleri) olarak kaleme alırken; Fransa’dan yola çıkıp Mısır ve diğer Doğu ülkelerini ziyaret eden Gérard de Nerval ise eserini Voyage en Orient (1851) (Doğu’ya Yolculuk) adıyla yayımlamıştır. Çalışmada aynı yüzyılda yaşamış olan bir Mısırlı aydının gözüyle Paris ve bir Fransız yazarın gözüyle Kahire aktarılmaya çalışılacaktır. Böylelikle bir Doğulu yazarın gözünden Batı, Batılı yazarın gözünden Doğu’yu resmetme ve farklı bakış açıları yakalama fırsatı elde edilmiş olacaktır.

Çalışmanın amacı, bizzat gezginlerin gözlemlerinden yola çıkarak Doğu-Batı karşılaştırmalı bir analiz yapmak; bunu yaparken de ilk elden kaynaklara başvurmaktır. Ancak her ne kadar çağdaş olsalar da her iki yazarın da seyyah olarak değil, daha çok edebî yönleriyle öne çıkmış olmaları göz ardı edilmemelidir. Bu da onların salt seyahat etme gayesinden ziyade başka bir toplumu gözlemleyip analiz etme amaçlarının daha ağır bastığının göstergesidir; gerçi Gérard de Nerval’in seyahate çıkma nedeni Doğu’yu görme merakı iken Tahtâvî, Paris’e seyahat için değil eğitim amacıyla gitmiştir. Zaten iki eser incelendiğinde Tahtâvî’nin gözlemlerinin daha çok modern Batı toplumunun eğitimi ve kültürel yapısına yönelik olduğu; buna karşılık Gérard de Nerval’in Doğu’nun gizemini anlamaya çalıştığı göze çarpmaktadır. Nerval, diğer Batılı yazarlar gibi taraflı olmak yerine Doğu medeniyetini, kendi öz değerleri içinde değerlendirebilmeyi başarmıştır. Tahtâvî’nin ise Mısır’ın modernleşmesinde öncü rol oynadığı, bunu da Paris’te edindiği izlenimlere borçlu olduğu söylenebilir. Ancak Tahtâvî, İslâm’a aykırı olan hususlarda temkinli yaklaşmış, dinen sakıncası olmayan gelişmeleri esas almayı yeğlemiştir. Nerval, gezdiği yerlerin tarihî ve toplumsal düzeni üzerine bazı tespitlerde bulunmuş kendi iç dünyasıyla çeliştiği noktalarda da şair kimliğini ön plana çıkarmıştır. Tahtâvî’nin de Paris izlenimlerini aktarırken aralara şiirler serpiştirmiş olması iki yazarın bu konuda benzerlik gösterdiğinin bir kanıtıdır. Yapılan bu çalışmayla Arap ve Fransız iki çağdaş yazarın edindikleri izlenimler sayesinde aynı çağın farklı toplumlardaki yansımalarına ışık tutulması mümkün olabilmiştir.

Abstract

 This study contains the East and West impressions of two contemporaries who lived in the 19^th century. The authors are Egyptian Rifa’a Raf’i al-Tahtawi (1801-1873) and French Gérard de Nerval (1808-1855), both of whom marked their impressions of travel. Tahtawi, who was sent to France as a scholarship student, put his impressions down on paper as Tahlisu’l-Ibrîz fî Telhîs-i Bâriz (1834) (A Paris Profile); conversely, Gérard de Nerval, who departed from France and visited Egypt and other Eastern countries, published his work in the name of Voyage en Orient (1851) (Voyage to the Orient). This study aims to convey the impressions of both Paris and Cairo from the perspectives of two contemporaries, an Egyptian intellectual and a French author, respectively. Thus, depicting different perspectives of the West from an Eastern author, and the East from a Western author could be obtained in light of this study.

The aim of this study is to make a comparative analysis of East and West by consulting the original sources. However, although both authors are contemporary, what should not be ignored is that both of them become prominent with their literary aspects, not with their status of travellers. This signifies that the primary purpose of the authors is observing and analysing a distinct society, not just travelling; actually, even though the main objective of Gérard de Nerval is his interest in the East, Tahtawi went to Paris with the purpose of training, not travelling. When two works are examined, it is observed that Tahtawi mostly focused on the educational and cultural structure of modern Western society, on the other hand, Gérard de Nerval tried to understand the mystery of the East. Unlike other biased Western authors, Nerval is able to evaluate the Eastern civilization within its own values. It can be mentioned that Tahtawi played a leading role in the modernization of Egypt through the impressions he gained in Paris. However, Tahtawi, preferred to take cautious approaches to the cases contrary to Islam, and focused on the issues proper to the religion. Nerval made several determinations on the historical and social organization of the places he visited, and his identity as a poet in the places when he contradicted his inner world. The fact that Tahtawi mentioned poetry while conveying the impressions of Paris proves that two authors are similar in this respect. Through this study, it is possible to shed light on reflections of the impressions of two contemporary Arab and French authors on different societies of the same era.