OSMANLI ELİTLERİNİN 1911 ALMANYA ARAŞTIRMA GEZİSİ

Öz

II. Meşrutiyet’in ilanı sonrasında ve Sultan II. Abdülhamid’in tahttan indirilmesi ile birlikte Alman İmparatorluğu, Osmanlı toplumunun ve devlet bürokrasisinin yeni temsilcileri olan Jöntürk kadroları ile ilişkiler tesis etme çabası içerisine girdi. Toplum içinde söz sahibi meslek gruplarının ileri gelenleri ve bürokratların araştırma ve inceleme yapmak üzere katılacağı bir Almanya gezisi planlandı. Gezinin amacı, Osmanlı Devleti’ndeki yeni rejim değişikliğinden sonra ortaya çıkmaya başlayan elitlerin nezdinde müttefik bir Almanya portresi çizmekti. Bu gezi ile birlikte Osmanlı elitlerinin Almanya’nın çalışma, sanayi ve ticaret hayatıyla ilgili gerçek bilgiler edinmeleri sağlanacaktı. Böylelikle Almanya, Osmanlı üzerinde daha fazla siyasi, ekonomik ve kültürel etki oluşturabilecekti.

Geziyi planlayan Alman gazeteci Dr. Ernst Jäckh, 31 Ocak 1911 tarihinde Osmanlı elitlerini Almanya’ya davet etmek ve burada gezdirmek fikrini Alman yetkililere bildirdi. Her iki devletin onayı ile birlikte Dr. Jäckh, davet ve gezi programı ile ilgili ön hazırlıkları yapmakla görevlendirildi. Toplamda 52 kişiden oluşan Türk araştırma komisyonu, 15 Haziran 1911 tarihinde Almanya’ya gitti. Gezi programı bir aylık süreyi kapsamakta ve dört bölümden oluşmaktaydı. Askeri tesisler ve fabrikalar, sanayi tesisleri, kamu hizmet binaları ve madenleri kapsıyordu. Bütün bu tesisleri içine alan Almanya’nın dört eyaleti ve iki liman şehri Osmanlı elitleri tarafından gezildi.

Osmanlı elitlerinin Almanya’ya yapmış oldukları bu gezi, devletler arasındaki ilişkileri daha da pekiştirdi. Hem Türk hem de Alman basını bu araştırma gezisi ile yakından ilgilendi. Ulusal ve uluslararası kamuoyunun bilgilendirilmesi konusunda basın, görevini başarıyla yerine getirdi. Türk heyetinin 1911’de gerçekleştirdiği söz konusu gezi, Türk ve Alman arşiv belgeleri ışığında bütün ayrıntılarıyla bu çalışmada ortaya konulmaktadır.