MİT KAVRAMI

Öz

David BIDNEY Çvr. Yrd. Doç. Dr. Mehmet Ali GÜLEL

Bu yazıda geliştirilen psikokültürel yaklaşım bakımından; Boas ın, bir masalın bir dönem mit, başka bir dönemde halk masalı olarak sınıflandırılamıyacağına ilişkin itirazı pek de üstesinden gelinemiyecek bir durum değildir. Tylor un işaret ettiği gibi mitin maddesi sosyal olabilirlik kriterine göre değiştiğinden, eldeki bir masal, belirli bir toplumun ona duyduğu güvenin derecesine bağlı olarak bazan mit bazan da halk masalı grubuna konulabilir. Lowie(18), özellikle halk masallarının bazan ayin yada sebeplerin rasyonelleştirilmesi amacıyla kullanıldığını ve kurgu eserin din a-damına yakışır biçimde uyarlanmasının onu kutsal bir mite dönüştürebileceğine i-şaret etmiştir. Aksine, zamanın akışıyla birlikte mitler, sonraki nesiller için kalıcı sembolik değerler taşıyan, büyük edebî eserlere dönüşebilirler; Goethe'nin Faust'u, Cervantes'in Don Quixote'u ve Melville'in Moby Dick'i gibi.

Boas ın bizzat işaret ettiğine göre halk masalları yaratıcıları tarafından pek ciddiye alınmadığı halde mitler alınmıştır; fakat Boas bu psikolojik gözlemi değişen psikokültürel açıdan yorumlamak yerine durağan, sabit yönden yorumlamıştır. Masallar ait olduğu topluluklarda mit oldukları için önemsenmiş değiller; günümüz insanı onları efsane olarak değerlendirmiştir, çünkü onlar nakleden kişiler tarafından önemsenmişlerdir. Ele alınan bir masalın mit olup olmadığını belirleyen şey sadece içine aldığı fizik ötesi kavramların doğası ya da anlatılan olayların geçtiği tarih öncesi dönemin uzaklığı değil; daha çok onları hikâye edenlerin psikokültürel tutumları ya da inanç dereceleridir. Böylece, bir dönemin kabul edilmiş inançları ya da öznel gerçekleri bir sonraki dönemde mite dönüşebilir. Her durumda, değerlendirilen bir hikâye etmenin nasıl sınıflandırılacağım belirleyen şey, konusundan çok onun psikokültürel içeriğidir.