Hastanelerde Yalın Yönetimin Bir Aracı Olarak Değer Akış Maliyetleme Ve Kamu Hastanesinde Bir Uygulama

Öz

Mamul veya hizmetlerin satışından elde edilen gelirin ve bu gelirin elde edilebilmesi amacıyla üretim aşamasında katlanılan maliyetlerin dönem sonlarında düzenlenen bilanço ve gelir tablolarının kullanılması ile hazırlanan raporlarla işletme yöneticilerine ve finansal bilgi kullanıcılarına sunulması gerekmektedir. Bu raporların hazırlanabilmesi için işletmelerin üretim aşamalarında benimsemesi gereken düşünceler bulunmaktadır. Bu düşüncelerden bir tanesi yalın düşüncenin dikkate alınması ile kullanılan yalın üretim sistemidir. Yalın üretim sistemi ile işletmeler, mamul veya hizmetlerin üretim aşamasında oluşabilecek israfları en az seviyeye indirmekte ve rekabet avantajı sağlamaktadırlar. Hem israfı en az seviyeye indiren hem de rekabet avantajı gibi birtakım avantajlar sağlayan yalın üretim sisteminin kullanılması ile mamul veya hizmetlerin üretiminin gerçekleştirilebilmesi amacıyla katlanılan maliyetlerin hesaplanmasında ve katlanılan maliyetlerin işletme yöneticilerine ve finansal bilgi kullanıcılarına raporlar yardımı ile sunulabilmesinde bir bilgi sistemi olarak ifade edilebilen muhasebeden de yararlanılması gerekmektedir. Yalın düşünce ve yalın üretim sisteminin dikkate alınması ile katlanılan maliyetlerin hesaplanması ve bu maliyetlerin ilgili bilgi kullanıcılarına sunumunda israfı da elimine eden muhasebe sistemi yalın muhasebe olarak ifade edilmektedir. Yalın düşünceyi temel alan yalın üretim sistemi ve yalın muhasebede de israfı en az seviyeye indirebilmek amaçlanmaktadır. Bu amacı yerine getirebilmek için kullanılan birtakım araçlar bulunmaktadır. Yalın düşünceyi temel alan ve israfı en az seviyeye indirmeyi amaçlayan yalın üretim sisteminde kullanılan araçlardan bir tanesi de değer akış maliyetlemedir. Değer akış maliyetleme, yalın düşünce felsefesinin temelinde yer alan değer ve değer akışının tamamlanması işlemlerinden meydana gelmektedir. Değer akış maliyetlemede değer, müşterinin satın alacağı mal veya hizmet için ödeyeceği bedeldir. Değer akışının tamamlanması ise, ürünlere değer katma sürecinin sürekli bir akış halinde olması şeklinde ifade edilebilmektedir. Yalın yönetimin bir aracı olarak ifade edilebilen değer akış maliyetleme, ürünlerin üretim aşamasını bölümler bazında değil, değer akışları bazında ele alan ve bu değer akışlarında ürüne değer katan ya da katmayan faaliyetlere ait maliyetlerin tespit edilmesini sağlayan bir sistem olarak ifade edilmektedir. Bu çalışmada; yalın düşünce, yalın muhasebe ve yalın yönetimin bir aracı olan değer akış maliyetleme konuları açıklanarak yalın düşüncenin benimsenmesi ile yararlanılabilecek avantajlarla ilgili bilgi verilmiştir. Çalışmanın uygulama kısmında, bir kamu hastanesinin röntgen ve biyokimya birimleri, değer akış maliyetlemenin temelini oluşturan, değer akışları olarak dikkate alınmış ve hizmet üretiminin gerçekleştirildiği bu değer akışlarında ortaya çıkan maliyetler hesaplanmıştır. Hizmet işletmesi olarak ifade edilebilen hastanelerde karar alabilen yöneticilere hesaplanan maliyet bilgilerinin sunulabilmesi ve meydana gelebilecek farklılıkları belirtebilmek amacıyla geleneksel ve değer akış maliyetleme sistemine göre gelir tabloları ayrı ayrı düzenlenmiştir.