Türk Toplumunda Aile ve Dinin Sosyal Sermaye Potansiyeli

Öz

Son dönem sosyal bilim tartışmalarının önemli konu başlıklarından biri olarak öne çıkan ‘sosyal sermaye’nin Türkiye özelinde
genişçaplıbir değerlendirmesi henüz yapılmamıştır. Ancak bu başlık altında çeşitli alanlarda ortaya konulan özel inceleme ve
araştırmaların sayısında bir artışın olduğuna şahit olmaktayız. Türkiye toplumunun sahip olduğu potansiyel sosyal sermaye
kaynaklarının başında gelen ‘aile’ ve ‘din’ yapısal olarak değerler hiyerarşisindeki yerini henüz yitirmişgörünmemektedir.
Toplumun atfettiği önemi ‘Dünya Değerler Araştırması’(DDA) ve ‘Türkiye’de Aile Değerleri’ (TAD) gibi araştırmalardan elde
edilen verilerle ortaya koymak bu yazının temel amacıolacaktır. Aile ve din kurumu diğer sosyolojik kurumlar arasında sosyal
sermaye teorisine rahat bir şekilde eklemlenebilen bir kurumdur.
Sosyal sermayenin temelinde değerlerin, güvenin ve birlikte yaşamanın olmasıbir anlamda aile ve din kurumunun rolleri ile
örtüşmektedir. Bu açıdan aileyi bir etkileşim ağıolarak ele aldığımızda bu etkileşimde ortaya çıkan unsurların sosyal sermaye
değerini ortaya koyabilmek önemlidir. Yine benzer şekilde din kurumunun bir etkileşimler ağından oluştuğunu ve bu
etkileşimlerden ortaya çıkan sosyal sermaye unsurlarınıortaya koyabilmek önemlidir. Bu çalışmada aile ve din kurumunun sosyal
sermaye üretebilirliğine ilişkin bütün detayların incelenmesine ve ortaya koyulmasına imkan yoktur. Ancak bu konuda bir
farkındalık kazandırabilecek ölçüde vurgular yapılmaktadır. Sosyal sermaye teorisi diğer teorilerden farklıolarak toplumu daha çok
etkileşim ağlarıve biraradalık üzerinde değerlendirmektedir. Sosyal uyumun ortaya çıktığı, güvene dayalıilişkilerin olduğu ve
biraradalığın yaşandığıtoplumlar sosyal sermaye stoğu yüksek toplumlar olmaktadırlar. Sosyal sermayenin nasıl üretileceği ve nasıl
sürdürülebileceği ayrıtartışma konularıdır. Böyle olmakla birlikte bu soruların cevabınıvermede aile ve din kurumunun hem
yapısal unsurlarıhem de etkileşim örüntüleri kolaylık sağlamaktadır.
Sosyal sermaye çalışmalarıoldukça yeni bir alandır ve Türkiye örnekleminde daha fazla ve farklıperspektiften çalışmalara
ihtiyaç olduğu görülmektedir. Yani, yerli bir perspektife ihtiyacın olduğunu ifade ederken aynızamanda evrensel bakışaçısının da
kaçırılmamasıgerektiği vurgulanmalıdır. Diğer yandan Aile ve din kurumu üzerine birçok çalışma yapılmıştır. Ancak sosyal
sermaye ekseninde yapılan alışmalara ihitiyaç olduğu görülmektedir. Aile kurumuna ve din kurumuna dair sosyal sermaye teorisi
bağlamında yapılacak tahlillere ihtiyaç olduğunu da vurgulamak gerekir. Bu çalışma katkısıazda olsa böyle bir kaygıyla ortaya
koyulmuştur.