Descartes’ın Bilinçsiz Makineleri: Hayvanlar
Öz
Hayvan refahına olan duyarlılığın sorgulanması ve hayvanların ahlaki statülerinin olup olmadığı meselesi 20. yüzyılda ilk olarak Batı düşünce geleneğinde tartışılmaya başlamış ve günden güne artan etkisiyle geniş kitlelere yayılmıştır. Peter Singer, Tom Regan, Gray Francione ve Richard Ryder gibi düşünürler bu hareketin önde gelen isimlerindendir. Ancak, 20. yüzyıldan önce batı düşüncesinde hayvan haklarına yönelik tartışmalar oldukça farklı bir boyutta ilerlemiştir. Örneğin 17. yüzyıl filozoflarından olan Descartes’ın felsefesinde hayvanlar zihin/ruh/bilinç sahibi olmayan birer makinedir. Bu anlamda hayvanların düşünme ve hissetme yetileri yoktur dolayısıyla acı ya da haz gibi hislere de sahip değillerdir. Hal böyleyken, makineden hiçbir farkı olmayan hayvanlara karşı ahlaki yükümlülüğümüz olduğunu düşünmek, duvar saatine karşı ahlaki yükümlülüğümüz olduğunu düşünmek kadar saçmadır. Bu yazı, spesifik olarak, 17. yüzyıl filozoflarından Descartes’ın hayvanların ahlaki statüsüne yönelik görüşlerini, bunların altında yatan sebepleri ve son olarak da hayvan hakları savunucularının Descartes’a yönelttiği itirazları ele alma ve değerlendirme amacı gütmektedir.
Anahtar Kelimeler
Tam Metin:
PDFReferanslar
Blackmore, S. (2005). Consciousness: A Very Short Introduction, Newyork: Oxford University Press.
Block, N. (1995). On a Confusion about a Function of Consciousness, Behavioral and Brain Science, Vol.18, 227-248.
Carruthers, P. (1998). Animal Subjectivity. http://theassc.org/files/assc/2377.pdf
Carruthers, P. (2004). Suffering Without Subjectivity, Philosophical Studies, 121, 99-25.
Carruthers, P. (2005). Why The Question Of Animal Consciousness Might Not Matter Very Much, Philosophical Psychology, 18:1, 83-102.
Chalmers, D. (1995). Facing Up To The Problem Of Consciousness. Journal of Consciousness Studies, 3, 200-219.
Chalmers, D. (1995). The Puzzle of Conscious Experience, Scientific American, 273 (6):80-86.
Chalmers, D. J. (1996). The Conscious Mind: In Search of a Fundamental Theory. Oxford: Oxford University Press.
Crick, F. Koch C. (1990). Towards a Neurobiological Theory of Consciousness, The Neuroscience, 2: 263-275.
Crick, F. (2006). Conversation on Consciousness, (ed). Susan Blackmore, ss.68-78, Oxford University Press.
Crick, F. Koch C. (1998). Feature Article: Consciousness and Neuroscience, https://authors.library.caltech.edu/40355/1/feature_article.pdf
Cottingham, J. (2002). Descartes Sözlüğü. (B. Gözkan, N. Ilgıcıoğlu, A. Çitil ve A. Kovanlıkaya, Çev.) İstanbul: Ufuk Matbaası.
Descartes, (2014). Yöntem Üzerine Konuşma. (Özcan Doğan, Çev.) Ankara: Doğu Batı Yayınları.
Descartes (2013). Yöntem Üzerine Konuşma. (Çiğdem Dürüşken, Çev.) İstanbul: Kabalcı Yayınları.
Descartes (2013). Metafizik Üzerine Düşünceler. (Çiğdem Dürüşken, Çev.) İstanbul: Kabalcı Yayınları.
Ferry, L. (2000). Ekolojik Yeni Düzen. (Turhan Ilgaz, Çev.) İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Francione, G. L. (2008). Hayvan Haklarına Giriş: Çocuğunu mu? Köpeğiniz mi?. (R. Akman ve E. Gen, Çev.) İstanbul: İletişim Yayınları.
Gökberk, M. (1994). Felsefe Tarihi. İstanbul, Remzi Kitabevi.
Kuyurtar, E. (2009). Haklar Söyleminde Hayvanların Yeri. Felsefe Tartışmaları, 42, İstanbul.
Lycan, W. (1996). Consciousness and Experience, Cambridge, MA: MIT Press.
Merkit, N. (2022). Modern Batı Felsefesinde Hayvanın Ahlaki ve Hukuki Statüsü: Descartes versus Bentham. Temaşa Felsefe Dergisi, 12, 186-203.
Milner, D. ve Goodale, M. (1995). The Visual Brain in Action, Oxford: Oxford University Press.
Nagel, T. (1974). What Is It Like To Be a Bat?, Philosophical Review, 83: 435-450.
Regan, T. (2007). Kafesler Boşalsın: Hayvan Haklarıyla Yüzleşmek. (S. Çağlayan, Çev.) İstanbul: İletişim Yayınları.
Regan, T. (2005). Hayvan Hakları İçin Temel Argümanlar. Birikim, 195, 31-36.
Rosenthal, D. (1993): ‘Thinking That One Thinks’, içinde (M. Davies and G. Humphreys, Ed.), Consciousness, Oxford: Blackwell, ss. 197–223.
Russel, B. (2006). History of Western Philosophy, London: Routledge Classics.
Ryder, R. (1996). Some Comtemporary Philosophical Views, “On The Side Of Animals”, (S. Çağlayan, Çev.) (Hayvan Hakları İçin Temel Argümanlar”ın içinde).
Searle, J. (1992). Rediscovery of Mind, MIT Press.
Searle, J. (1997). Mystery of Consciousness. London: Granta Books.
Singer, P. (2005). Hayvan Özgürleşmesi. (H. Doğan, Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Ünal, F., Gül, F. (2010). İnsan Dışında Duyarlılık Sahibi Diğer Canlı Varlıkların Ahlaki Konumu. Yeditepe’de Felsefe, 9, İstanbul.
Üner Kaya, A. (2021). Bilincin Zor Problemi. Felsefe Dünyası, 2:74, 136-167.
Weiskrantz, L. (1997). Consciousness Lost and Found, Oxford: OxfordUniversity Press.
Wilson, S. Animal and Ethics, The Internet Encyclopedia of Philosophy, www.iep.utm.edu/a/anim-eth.htm
Refback'ler
- Şu halde refbacks yoktur.
Bu eser Creative Commons Atıf 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.