Kamuyu Bilgilendirme Modeli Bağlamında Uluslararası Doğruluk Kontrolü Ağı’nın (IFCN) Betimsel Bir Analizi
Öz
Kamuoyunun doğru ve güvenilir bilgiler etrafında oluşabilmesi, bilgi ekosisteminin hem olmazsa olmaz bir gereksinimi hem de önemli sorun alanlarından biri olarak karşımıza çıkmaktadır. Sağlıklı bir kamuoyu için öncelikle doğru ve şeffaf bir bilgilendirmeye; bunun gerçekleşebilmesi için de bireysel, toplumsal ve organizasyonel düzeyde bir çabaya ihtiyaç duyulmaktadır. Bu kapsamda Kamuyu Bilgilendirme Modeli, toplumun doğru ve şeffaf şekilde bilgilendirilmesini önceleyen ilk yaklaşımlardan biridir. Günümüzde ise doğrulama platformlarının bir üst kuruluşu olarak faaliyetlerini sürdüren ve bünyesinde 100’den fazla ülkeden 150’nin üzerinde organizasyonu barındırarak küresel anlamda dijital bilgi ekosisteminin doğruluk ve güvenilirliği için çalışan Uluslararası Doğruluk Kontrolü Ağı’nın (IFCN) benimsemiş olduğu temel ilke ve uygulamalar, ilgili modelin doğrultusunda bir görünüm arz etmektedir. Bu noktadan hareketle çalışmanın amacı, Kamuyu Bilgilendirme Modeli bağlamında IFCN’nin çalışma prensiplerinin ve uygulamalarının sağlıklı bir kamuoyu oluşabilmesi adına sahip olduğu potansiyeli ve sunduğu perspektifi ortaya koymaktır. Çalışmada betimsel bir analiz yapılmış olup ortaya çıkan bulgular ilişkisel ve karşılaştırmalı olarak yorumlanmıştır. IFCN’nin bahsi geçen model bağlamında, kamuoyunun doğru ve şeffaf bir şekilde bilgilendirilmesi adına önemli bir misyon üstlendiği sonucuna ulaşılmıştır.
Anahtar Kelimeler
Tam Metin:
PDFReferanslar
Associated Press. (2023). Corrections/Correctives. 2 20, 2023 tarihinde https://www.ap.org/about/news-values-and-principles/telling-the-story/corrections-correctives adresinden alındı
Aydın, A. F. (2020). Post-truth dönemde sosyal medyada dezenformasyon: Covid-19 (yeni koronavirüs) pandemi süreci. ASYA STUDIES, 12, s. 76–90.
Baltacı, A. (2019). Nitel araştırma süreci: nitel bir araştırma nasıl yapılır? Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(2), s. 368–388.
Brandtzaeg, P. B., & Folstad, A. (2017). Trust and distrust in online fact-checking services. Communications of the ACM, 60(9), s. 65–71.
Budak, G., & Budak, G. (2014). İmaj mühendisliği vizyonundan halkla ilişkiler. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
Cambridge Dictionary. (2023). Partisan. 2 11, 2023 tarihinde https://dictionary.cambridge.org/tr/s%C3%B6zl%C3%BCk/ingilizce-t%C3%BCrk%C3%A7e/partisan adresinden alındı
Çömlekçi, M. F. (2019). Sosyal medyada dezenformasyon ve haber doğrulama platformlarinin pratikleri. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 7(3), s. 1549–1563.
Çömlekçi, M. F. (2020a). Kamu diplomasisinin genişleyen repertuarı: Medya okuryazarlığı ve doğruluk kontrol platformları. Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 33, s. 211–229.
Çömlekçi, M. F. (2020b). Combating Fake News Online. Amoruso, Dalkir et al. içinde, Navigating fake news (s. 273–289).
Çömlekçi, M. F., & Başol, O. (2019). Sosyal medya haberlerine güven ve kullanıcı teyit alışkanlıkları üzerine bir inceleme. Galatasaray Üniversitesi İletişim Dergisi, 30, s. 55–77.
Çömlekçi, M. F., & Bozkanat, E. (2021). İnfodemide dijital ortamda sağlık bilgisi edinme ve teyit davranışları. Istanbul University Journal of Sociology, 41(1), s. 103–125.
Dai, T. U. (2014). Medya işletmelerinde denetimin finansal yönetimdeki önemi. Marmara Üniversitesi Öneri Dergisi, 11(41), s. 325–342.
Edelman. (2021). 2021 Edelman Trust Barometer. 3 20, 2023 tarihinde https://www.edelman.com/trust/2021-trust-barometer adresinden alındı
Erdem, D. (2011). Türkiye’de 2005–2006 yılları arasında yayımlanan eğitim bilimleri dergilerindeki makalelerin bazı özellikler açısından incelenmesi: Betimsel bir analiz. Eğitimde ve Psikolojide Ölçme ve Değerlendirme Dergisi, 2(1), s. 140–147.
Erkan, G., & AYHAN, A. (2018). Siyasal iletişimde dezenformasyon ve sosyal medya: bir doğrulama platformu olarak teyit.org. Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi(29. Özel Sayısı), s. 202–223.
Eugenia Mitchelstein, & Boczkowski, P. J. (2009). Between tradition and changeA review of recent research on online news production. Journalism, 10(5), s. 562–586.
Evers, H. (2010). İnternet haberciliği: yeni etik sorunlar mı? Ç. Bülent, & T. Hakan (Dü) içinde, Televizyon Haberciliğinde Etik (s. 322-328). Fersa Matbaacılık.
Fabry, M. (2017). Here’s how the first fact-checkers were able to do their jobs before the internet. 01 20, 2023 tarihinde https://time.com/4858683/fact-checking-history/ adresinden alındı
Gezgin, S. (2002). Medyanın toplumsal işlevi ve kamuoyu oluşumu. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 12(1), s. 11–20.
Göksel, A. B., & Yurdakul, N. B. (2004). Temel halkla ilişkiler bilgileri. Ege Üniversitesi İletişim Fakültesi Yayınları.
Graves, L. (2007). The affordances of blogging: A case study in culture and technological effects. Journal of Communication Inquiry, 31(4), s. 331–346.
Graves, L. (2013). Deciding what's true: Fact-checking journalism and the new ecology of news. Colombia University.
Greenslade, R. (2016). Here's the truth: 'fake news' is not social media's fault. 01 23, 2023 tarihinde https://www.theguardian.com/media/greenslade/2016/nov/23/heres-the-truth-fake-news-is-not-social-medias-fault adresinden alındı
Grunig, J. E. (1989). Symmetrical presuppositions as a framework for public relations theory. Botan C. H. & Hazleton V. Jr (Eds.), Public Relations Theory (s. 17–44). içinde
Grunig, J. E., & Hunt, T. (1984). Managing public relations. London: Holt, Rinehart and Winston.
Guardian, T. (2023). Corrections and clarifications. 03 20, 2023 tarihinde https://www.theguardian.com/theguardian/series/correctionsandclarifications adresinden alındı
Holland, E. (2017). Reducing partisan bias in political reporting for a better ınformed public. 4 2, 2023 tarihinde https://digitalcommons.calpoly.edu/joursp/124 adresinden alındı
Humprecht, E. (2020). How do they debunk “fake news”? a cross-national comparison of transparency in fact checks. Digital Journalism, 8(3), s. 310–327.
IFCN. (2018). State of the fact-checkers 2018. 01 11, 2023 tarihinde https://cdn.teyit.org/wp-content/uploads/2019/07/State-Fact-Checkers_2018.pdf adresinden alındı
IFCN. (2019). State of the fact-checkers 2019. 01 11, 2023 tarihinde https://cdn.teyit.org/wp-content/uploads/2019/07/State-Fact-Checkers_2019.pdf adresinden alındı
IFCN. (2020). State of the fact-checkers 2020. 1 11, 2023 tarihinde https://www.poynter.org/wp-content/uploads/2020/06/IFCN_2020_state-of-fact-checking_ok.pdf adresinden alındı
IFCN. (2021). State of the fact-checkers 2021. 1 12, 2023 tarihinde https://www.poynter.org/wp-content/uploads/2022/01/IFCN_2022_StateFactChecking2021_v05.pdf adresinden alındı
IFCN. (2023a). Empowering fact-checkers worldwide. 2 10, 2023 tarihinde https://www.poynter.org/ifcn/ adresinden alındı
IFCN. (2023b). Verified signatories of the ifcn code of principles. 19.20.2023 tarihinde https://ifcncodeofprinciples.poynter.org/signatories adresinden alındı
IFCN. (2023c). Application process for the ifcn code of principles. 2 19, 2023 tarihinde https://ifcncodeofprinciples.poynter.org/process adresinden alındı
IFCN. (2023d). Meet our external assessors. 2 20, 2023 tarihinde https://ifcncodeofprinciples.poynter.org/external-assessors adresinden alındı
IFCN. (2023e). The commitments of the code of principles. 3 3, 2023 tarihinde https://ifcncodeofprinciples.poynter.org/know-more/the-commitments-of-the-code-of-principles adresinden alındı
IFCN. (2023f). Our complaints policy. 3 2, 2023 tarihinde https://ifcncodeofprinciples.poynter.org/complaints-policy adresinden alındı
Ireton, C., & Posetti, J. (2018). Journalism, ‘fake news’ & disinformation: Handbook for journalism education and training. (UNESCO, Prodüktör) 2 28, 2023 tarihinde https://en.unesco.org/fightfakenews adresinden alındı
Jurkowitz, M., Mitchell, A., Shearer, E., & Walker, M. (2020). U.S. media polarization and the 2020 election: A nation divided. 03 17, 2023 tarihinde https://www.pewresearch.org/journalism/2020/01/24/u-s-media-polarization-and-the-2020-election-a-nation-divided/ adresinden alındı
Karadağ, G. H., & Ayten, A. (2020). Türkiye’de doğrulama/teyit platformlarının karşılaştırmalı incelemesi: dogrulukpayi.com ve teyit.org. Motif Akademi Halk Bilimi Dergisi, s. 483–501.
Karataş, Z. (2015). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Manevi Temelli Sosyal Hizmet Dergisi, 1(1), s. 62–80.
Kavaklı, N. (2019a). Üniversite öğrencileri arasında internet doğrulama/teyit platformlarının kullanımı. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 18(69), s. 398–411.
Kavaklı, N. (2019b). Yalan haberle mücadele ve internet teyit/doğrulama platformları. Erciyes İletişim Dergisi, 6(1), s. 663–682.
Kesgin, Y., & Gül Ünlü, D. (2021). Covıd-19 aşısı ve yalan haber: aşılanma öncesinde bireylerin yalan haber içeriklerini fark etme, takip etme ve teyit etme eğilimlerinin belirlenmesi. Galatasaray Üniversitesi İletişim Dergisi, 35, s. 32–55.
Kriplean, T., Bonnar, C., Borning, A., Kinney, B., & Gill, B. (2014). Integrating on-demand fact-checking with public dialogue. S. Fussell. içinde New York, NY: ACM.
Langin, K. (2018). Fake news spreads faster than true news on Twitter—thanks to people, not bots. 3 13, 2023 tarihinde https://www.science.org/content/article/fake-news-spreads-faster-true-news-twitter-thanks-people-not-bots adresinden alındı
Lerner-Rubin, D. (2019). Fact-checking fact-checkers. 2 16, 2023 tarihinde https://www.jpost.com/International/Fact-checking-fact-checkers-605142 adresinden alındı
Levendusky, M. S. (2013). Why do partisan media polarize viewers? American Journal of Political Science, 57(3), s. 611–623.
Lowrey, W. (2017). The emergence and development of news fact-checking sites: Institutional logics and population ecology. Journalism Studies, 18(3), s. 376–394.
McIntyre, L. (2018). Post-truth. Massachusetts: The MIT Press.
Mitchell, A., Jurkowitz, M., Oliphant, J. B., & Shearer, E. (2020). Americans who mainly get their news on social media are less engaged, less knowledgeable. 2 20, 2023 tarihinde https://www.pewresearch.org/journalism/2020/07/30/americans-who-mainly-get-their-news-on-social-media-are-less-engaged-less-knowledgeable/ adresinden alındı
Mitchelstein, E., & Boczkowkski, P. J. (2009). Between Tradition and Change A Review of Recent Research on Online News Production. Journalism, s. 562-586.
Okay, A., & Okay, A. (2002). Halkla ilişkiler ve medya. İstanbul: MediaCat Kitapları.
Okay, A., & Okay, A. (2014). Halkla ilişkiler: kavram, strateji ve uygulamaları. Der Yayınları.
Owen, L. H. (2016). Clamping down on viral fake news, Facebook partners with sites like Snopes and adds new user reporting. 02 13, 2023 tarihinde https://www.niemanlab.org/2016/12/clamping-down-on-viral-fake-news-facebook-partners-with-sites-like-snopes-and-adds-new-user-reporting/ adresinden alındı
Owen, L. H. (2019). Clamping down on viral fake news, Facebook partners with sites like Snopes and adds new user reporting. 2 19, 2023 tarihinde https://www.niemanlab.org/2016/12/clamping-down-on-viral-fake-news-facebook-partners-with-sites-like-snopes-and-adds-new-user-reporting/ adresinden alındı
Örsek, B. (2020). Certificate validity period. 2 15, 2023 tarihinde https://twitter.com/baybarsorsek/status/1266404451872657411 adresinden alındı
Örsek, B., & Özsoy, F. F. (2020). Ifcn’s code of principles transparency report for 2020. 2 27, 2023 tarihinde https://ifcncodeofprinciples.poynter.org/storage/docs/IFCN-s-Code-of-Principles-Transparency-Report-for-2020.pdf adresinden alındı
Özüpek, M. N. (2003). Halkla ilişkiler faaliyetleri ve basın. Selçuk İletişim, 2(4), s. 84–89.
Peltekoğlu, F. B. (2009). Halkla ilişkiler nedir? İstanbul: Beta Basım.
Reuters. (2021). Digital news report 2021. 3 20, 2023 tarihinde https://reutersinstitute.politics.ox.ac.uk/digital-news-report/2021 adresinden alındı
Reuters. (2023). About Reuters fact check. 02 18, 2023 tarihinde https://www.reuters.com/fact-check/about adresinden alındı
Seitel, F. P. (2016). Halkla ilişkiler uygulaması. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
Snopes. (2023). About us. 1 20, 2023 tarihinde https://www.snopes.com/about/ adresinden alındı
Snyder, H. (2019). Literature review as a research methodology: An overview and guidelines. Journal of Business Research, 104(104), s. 333–339.
Soyadı, A. (2020, Temmuz). Çalışma Başlığı. Selçuk İletişim, 13(2), 1-12.
Stencel, M., Ryan, E., & Luther, J. (2022). Fact-checkers extend their global reach with 391 outlets, but growth has slowed - Duke Reporters' Lab. 1 18, 2023 tarihinde https://reporterslab.org/fact-checkers-extend-their-global-reach-with-391-outlets-but-growth-has-slowed/ adresinden alındı
Tardaguila, C. (2019). You can now report a suspicious Instagram post and expect a certified U.S. fact-checker to verify it. 2 14, 2023 tarihinde https://www.poynter.org/reporting-editing/2019/you-can-now-report-a-suspicious-instagram-post-and-expect-a-certified-fact-checker-to-verify-it/ adresinden alındı
The Guardian. (2023). Corrections and clarifications. 3 20, 2023 tarihinde https://www.theguardian.com/theguardian/series/correctionsandclarifications adresinden alındı
The New York Times. (2023). How does the new york times handle corrections? 3 21, 2023 tarihinde https://www.nytimes.com/article/new-york-times-corrections.html adresinden alındı
Theaker, A. (2006). Halkla ilişkilerin el kitabı. MediaCat Kitapları.
Tortop, N. (1998). Halkla ilişkiler. Yargı Yayınları.
Toth, E. L. (2002). Postmodernism for modernist public relations: the cash value and application of critical research in public relations. Public Relations Review, 28(3), s. 243–250.
Tunçer, S., & Tam, M. S. (2022). The covid-19 infodemic: misinformation about health on social media in Istanbul. Türkiye İletişim Araştırmaları Dergisi, 40, s. 340–358.
Uluk, M. (2021). Hakikat sonrası çağda yeni medya ve yalan haber. Ankara: Dorlion Yayınevi.
Wearesocial, & Hootsuite. (2022). Digital 2022. 3 14, 2023 tarihinde https://wearesocial.com/us/blog/2022/01/digital-2022/ adresinden alındı
Wikipedia. (2023a). Poynter institute. 2 8, 2023 tarihinde https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Poynter_Institute&oldid=1138049457 adresinden alındı
Wikipedia. (2023b). Partizanlık. 2 11, 2023 tarihinde https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Partizanlık&oldid=27268073 adresinden alındı
Yaşar, İ. H., & Uğurhan, Y. Z. (2021). Sosyal medyada güven ve teyit: Sosyal medya kullanım sıklığı bağlamında bir inceleme. İnönü Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 6(1), s. 32–52.
Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2021). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Yumrutaş, M. (2022). Covid-19 pandemi sürecinde aşı haberleri ve haber doğrulama platformları: “doğruluk payı” ve “teyit” örnekleri. Etkileşim, 9, s. 194–222.
Refback'ler
- Şu halde refbacks yoktur.
Bu eser Creative Commons Atıf 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.