Ebeveyn Sağlık Okuryazarlığı ile Pediatri Hizmetleri Kullanımını İncelenmeye Yönelik Bir Araştırma
Öz
Bu araştırmanın amacı Burdur il merkezindeki anasınıflarına kayıtlı çocuğu olan ebeveynlerin sağlık okuryazarlık düzeylerini belirlemek, sosyodemografik özelliklere göre farklılıklarını ortaya koymak, ebeveynlerin pediatri sağlık hizmetlerini kullanım düzeyini belirlemek ve bu düzeyi etkileyen faktörleri saptamaktır. Araştırmada, örneklem seçimine gidilmemiş olup, 237 ebeveynden veri elde edilmiştir. Analizler sonucunda, ebeveynlerin yüksek sağlık okuryazarlık düzeyine sahip olduğu hesaplanmıştır. Ebeveyn sağlık okuryazarlık düzeyinin tanı konulmuş kronik bir rahatsızlığa sahip çocuğu olma durumu hariç diğer sosyodemografik ve araştırma sorularına göre anlamlı farklılık göstermediği tespit edilmiştir. Yapılan ki kare analizi sonucunda, gelir düzeyi ile çocuğa reçetesiz en sık verilen ilaçlar; çocuk sayısı ve çocuklarına reçetesiz ilaç verme durumu ve son bir yıl içerisinde çocuğu için sağlık kurumuna başvuru sayısı ile çocuk(lar) ile ilgili beklenmedik/acil bir durumda tepki düzeyi arasında istatiksel olarak anlamlı ilişki tespit edilmiştir. Ancak çocuğuna tanı konulmuş kronik bir hastalığa sahip olma durumu ile sürekli başvurulan sağlık kuruluşu; çocuk sayısı ile çocuk(lar) ile ilgili beklenmedik/acil bir durumda tepki düzeyi ve çocuk sayısı ve çocuklarına reçetesiz ilaç verme durumu arasında herhangi bir ilişki bulunmamıştır. Kronik bir hastalığa sahip olma ve/veya böyle bir ortamda sürekli bulunmanın sağlık okuryazarlık düzeyi üzerinde olumlu bir etkisi vardır.
Anahtar Kelimeler
Tam Metin:
PDFReferanslar
Aaronson, N. L., Cox, C. T., & Boss, E. F. (2019). Parental health literacy in pediatric otolaryngology: A pilot study. International Journal of Pediatric Otorhinolaryngology, 125, 87–91. https://doi.org/10.1016/j.ijporl.2019.06.029
Akbulut, Y. (1998). Acil servislerin amaç dışı kullanımı ve nedenleri. [Yüksek Lisans Tezi], Hacettepe Üniversitesi.
Alpar, R. (2012). Uygulamalı İstatistik ve Geçerlik-Güvenirlik. Ankara: Detay Yayıncılık
Aras, Z., & Bayık Temel, A. (2017). Sağlık okuryazarlığı ölçeğinin Türkçe formunun geçerlilik ve güvenirliğinin değerlendirilmesi (Evaluation of the validity and reliability of the turkish form of the health literacy scale). Florence Nightingale Hemşirelik Dergisi, 25(2), 85-94.
Baker, D. W., Parker, R. M., Williams, M. V., & Clark, W. S. (1998). Health literacy and the risk of hospital admission. Journal of General Internal Medicine, 13(12), 791–798. https://doi.org/10.1046/j.1525-1497.1998.00242.x
Bayram, N. (2010). Yapısal Eşitlik Modellemesine Giriş: AMOS Uygulamaları (1. Baskı). Bursa: Ezgi Kitabevi
Beers, B., McDonald, V., Quistberg, D., Ravenell, K., Asch, D., & JA., S. (2003). Disparities in health literacy between African American and non-African American primary care patients. In Journal of General Internal Medicine (Vol. 18, pp. 169-169). 350 Main ST, Malden, MA 02148 USA: Blackwell Publishing Inc.
Berkman, N. D., Sheridan, S. L., Donahue, K. E., Halpern, D. J., & Crotty, K. (2011). Low health literacy and health outcomes: An updated systematic review. Annals of Internal Medicine, 155(2), 97-107. https://doi.org/10.7326/0003-4819-155-2-201107190-00005
Betz, C. L., Ruccione, K., Meeske, K., Smith, K., & Chang, N. (2008). Health literacy: A pediatric nursing concern. Pediatric Nursing, 34, 231–239.
Bittlingmayer, U. H., Harsch, S., & Islertas, Z. (2021). Health Literacy in the context of health inequality - a framing and a research overview New Approaches to Health Literacy: Linking Different Perspectives, 1, 11-43. https://doi.org/10.1007/978-3-658-30909-1_2
Bitzer, E. M., & Schwendemann, H. E. (2021). The significance of health literacy for public health and health promotion. New Approaches to Health Literacy: Linking Different Perspectives, 83-97. https://doi.org/10.1007/978-3-658-30909-1_5
Bozdağ, Z. (2019). Amaç dışı acil servis kullanım nedenleri ve amaç dışı kullanımı azaltmaya ilişkin yönetimsel öneriler: Çorum ili örneği. [Yüksek Lisans Tezi]. Hitit Üniversitesi.
Byrne, B. (2016). Structural Equation Modeling with AMOS: Basic Concepts, Applications, and Programming (Third Edit). New York: Routledge.
Çakmak, O. (2018). Gazi üniversitesi tıp fakültesi acil servisine başvuran hastaların demografik özellikleri, triyaj uygunlukları ve sağlık okuryazarlığı durumlarının dağılımı [Tıpta Uzmanlık Tezi]. Gazi Üniversitesi.
Can, A. (2013). SPSS ile Bilimsel Araştırma Sürecinde Nicel Veri Analizi (3. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
Çimen, Z. & Temel, A. B. (2017). Kronik hastalığı olan yaşlı bireylerde sağlık okuryazarlığı, sağlık algısı ve ilişkili faktörler. Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 33(3), 105-125.
Davis, T. C., & Wolf, M. S. (2004). Health literacy: Implications for family medicine. Family Medicine, 36, 595–598.
DeWalt, D. A., Dilling, M. H., Rosenthal, M. S., & Pignone, M. P. (2007). Low parental literacy is associated with worse asthma care measures in children. Ambulatory pediatrics, 7(1), 25-31.
de Buhr, E., & Tannen, A. (2020). Parental health literacy and health knowledge, behaviours and outcomes in children: A cross-sectional survey. BMC Public Health, 20(1), 1096. https://doi.org/10.1186/s12889-020-08881-5
Demirköse, H., Yapar, D., & Seçil, Ö. (2021). 0-6 yaş grubu çocuğu olan annelerin sağlık okuryazarlığı düzeyi ve çocukların ev kazası geçirme durumu ile ilişkisi. ESTÜDAM Halk Sağlığı Dergisi, 31(2), 74–82.
Deniz, S. (2018). Malatya ili Akçadağ ilçesinde sağlık okuryazarlığı düzeyinin değerlendirilmesi [Doktora Tezi]. Fırat Üniversitesi.
Dewalt, D. A., Dilling, M., Rosenthal, M. S., & Pignone, M. P. (2007). Asthma care measures in children. Ambulatory Pediatrics, 7(1), 25-31.
Dore-Stites, D., Lopez, M. J., Magee, J. C., Bucuvalas, J., Campbell, K., Shieck, V., Well, A., & Fredericks, E. M. (2020). Health literacy and its association with adherence in pediatric liver transplant recipients and their parents. Pediatric Transplantation, 24(5), 1–7. https://doi.org/10.1111/petr.13726
Ertuğrul, B., & Albayrak, S. (2021). Ebeveynlerin sağlık okuryazarlığı düzeyinin çocukluk dönemi aşılarına yönelik tutum ve davranışlarıyla ilişkisi. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 8(2), 186–195. https://doi.org/10.31125/hunhemsire.966461
Finch, W. H., Jason C., I., & French, B. F. (2016). Finch WH, Immekus JC, French BF (2016). Applied Psychometrics Using SPSS and AMOS. USA: Information Age Publishing Inc.
Friedland R. (1998) ‘New estimates of the high costs of inadequate health literacy’. In: Proceedings of Pfizer Conference “Promoting Health Literacy: A Call to Action.” October 7-8, 1998, Washington, DC: Pfizer, Inc., 6-10.
Frisch, A.-L., Camerini, L., Diviani, N., & Schulz, P. J. (2012). Defining and measuring health literacy: How can we profit from other literacy domains? Health Promotion International, 27(1), 117–126. https://doi.org/10.1093/heapro/dar043
Gazmararian, J. A., Parker, R. M., & Baker, D. W. (1999). Reading skills and family planning knowledge and practices in a low- income managed-care population. Obstetrics and Gynecology, 93(2), 239–244. https://doi.org/10.1016/S0029-7844(98)00431-1
George, D., & Mallery, P. (2020). IBM SPSS Statistics 26 Step By Step: A Simple Guide and Reference. (Sixteenth Edition) New York: Routledge.
Halatcı, M. F., Demirköse, H., & İlhan, M. N. (2020). Ankara'da özel bir eğitim ve rehabilitasyon merkezinde tedavi gören serebral palsi tanılı çocuk sahibi olan ailelerde sağlık okuryazarlığının incelenmesi. Ergoterapi ve Rehabilitasyon Dergisi, 8(2), 131-136.
Harrington, K. F., Zhang, B., Magruder, T., Bailey, W. C., & Gerald, L. B. (2015). The impact of parent’s health literacy on pediatric asthma outcomes. Pediatric, Allergy, Immunology, and Pulmonology, 28(1), 20–26. https://doi.org/10.1089/ped.2014.0379
IOM (Institute of Medicine). (2004). Health literacy: A prescription to end confusion. Washington DC: The National Academies Press,
Janisse, H. C., Naar-King, S., & Ellis, D. (2010). Brief report: Parent’s health literacy among high-risk adolescents with ınsulin dependent diabetes. Journal of Pediatric Psychology, 35(4), 436–440. https://doi.org/10.1093/jpepsy/jsp077
Kampouroglou, G., Velonaki, V. S., Pavlopoulou, I., Drakou, E., Kosmopoulos, M., Kouvas, N., ... & Tsoumakas, K. (2020). Parental anxiety in pediatric surgery consultations: the role of health literacy and need for information. Journal of pediatric surgery, 55(4), 590-596.
Kern, A. S., Watts, K. D., Rychlik, K., & McColley, S. A. (2015). Disparities in parental health literacy at a pediatric cystic fibrosis center. Pediatric, Allergy, Immunology, and Pulmonology, 28(1), 55–59. https://doi.org/10.1089/ped.2014.0396
Kickbusch, I. (2013). Health literacy. The solid facts. Geneva: World Health Organization. http://gbv.eblib.com/patron/FullRecord.aspx?p=1582975.
Kickbusch, Ilona. (2009). Health Literacy: Engaging in a political debate. International Journal of Public Health, 54(3), 131–132. https://doi.org/10.1007/s00038-009-7073-1
Kirsch, I., Jungeblut, A., Jenkins, L., & Kolstad, A. (1993). Adult literacy in America: A first look at the results of the national adult literacy survey (NALS). Washington, DC: National Center for Education Statistics.
Kline, R. B. (2015). Principles and Practice of Structural Equation Modeling. New York: Guilford Publications.
Kumar, D., Sanders, L., Perrin, E. M., Lokker, N., Patterson, B., Gunn, V., ... & Rothman, R. L. (2010). Parental understanding of infant health information: health literacy, numeracy, and the Parental Health Literacy Activities Test (PHLAT). Academic pediatrics, 10(5), 309-316.
Levin-Zamir, D., Leung, A. Y. M., Dodson, S., & Rowlands, G. (2017). Health literacy in selected populations: Individuals, families, and communities from the international and cultural perspective. Information Services & Use, 37(2), 131–151. https://doi.org/10.3233/ISU-170834
Macy, M. L., Davis, M. M., Clark, S. J., & Stanley, R. M. (2011). Parental health literacy and asthma education delivery during a visit to a community-based pediatric emergency department: A pilot study. Pediatric Emergency Care, 27(6), 469–474. https://doi.org/10.1097/PEC.0b013e31821c98a8
Manganello, J. A., DeVellis, R. F., Davis, T. C., & Schottler-Thal, C. (2015). Development of the health literacy assessment scale for adolescents (HAS-A). Journal of Communication in Healthcare, 8(3), 172–184. https://doi.org/10.1179/1753807615Y.0000000016
Morgan, G. A., Barrett, K. C., Leech, N. L., & Gloeckner, G. W. (2019). IBM SPSS for Introductory Statistics: Use and Interpretation (Sixth Edition). New York: Routledge.
Morrison, A. K., Brousseau, D. C., Brazauskas, R., & Levas, M. N. (2015). Health literacy affects likelihood of radiology testing in the pediatric emergency department. Journal of Pediatrics, 166(4), 1037-1041.e1. https://doi.org/10.1016/j.jpeds.2014.12.009
Morrison, A. K., Myrvik, M. P., Brousseau, D. C., Hoffmann, R. G., & Stanley, R. M. (2013). The relationship between parent health literacy and pediatric emergency department utilization: A systematic review. Academic Pediatrics, 13(5), 421–429. https://doi.org/10.1016/j.acap.2013.03.001
Morrison, A. K., Schapira, M. M., Gorelick, M. H., Hoffmann, R. G., & Brousseau, D. C. (2014). Low caregiver health literacy is associated with higher pediatric emergency department use and nonurgent visits. Academic Pediatrics, 14(3), 309–314. https://doi.org/10.1016/j.acap.2014.01.004
Nguyen, T. H., Paasche-Orlow, M. K., & McCormack, L. A. (2017). The state of the science of health literacy measurement. Information Services & Use, 37(2), 189–203. https://doi.org/10.3233/ISU-170827
Otal, D., Wizowski, L., Pemberton, J., Nagel, K., Fitzgerald, P., & Walton, J. M. (2012). Parent health literacy and satisfaction with plain language education materials in a pediatric surgery outpatient clinic: A pilot study. Journal of Pediatric Surgery, 47(5), 964–969. https://doi.org/10.1016/j.jpedsurg.2012.01.057
Paakkari, L., & Paakkari, O. (2012). Health literacy as a learning outcome in schools. Health Education, 112(2), 133–152. https://doi.org/10.1108/09654281211203411
Parikh, N. S., Parker, R. M., Nurss, J. R., Baker, D. W., & Williams, M. V. (1996). Shame and health literacy: The unspoken connection. Patient Education and Counseling, 27(1), 33–39. https://doi.org/10.1016/0738-3991(95)00787-3
Payza, U. (2014). Acil servise başvuran hastaların demografik özellikleri, aciliyet algıları, bu algıyı etkileyen faktörler ve acil servise bakış açıları [Tıpta Uzmanlık Tezi]. Kâtip Çelebi Tıp Fakültesi.
Pulgarón, E. R., Sanders, L. M., Patiño-Fernandez, A. M., Wile, D., Sanchez, J., Rothman, R. L., & Delamater, A. M. (2014). Glycemic control in young children with diabetes: The role of parental health literacy. Patient Education and Counseling, 94(1), 67–70. https://doi.org/10.1016/j.pec.2013.09.002
Ratzan, S., & Parker, R. (2000). Introduction. In: National library of medicine current bibliographies in medicine: Health literacy. Selden CR, Zorn M, Ratzan SC, Parker RM, Editors. NLM Pub. No. CBM 2000-1. Bethesda, MD: National Institutes of Health, U.S. Department of Health and Human.
Robinson, J., Paulhus, D., Shaver, P., & Wrightsman, L. (1991). Measures of personality and social psychological attitudes. Measures of Social Psychological Attitudes Series, 1, 17-59.
Rudd, R., Moeykens, B. A. & Colton, T. C. (2000). Health and literacy: A review of the medical and public health literature. In J. Comings, B. Gerners, & C. Smith (Eds.), Annual review of adult learning and literacy. New York: Jossey-Bass
Sanders, L. M., Thompson, V. T., & Wilkinson, J. D. (2007). Caregiver health literacy and the use of child health services. Pediatrics, 119(1). https://doi.org/10.1542/peds.2005-1738
Scott, T. L., Gazmararian, J. A., Williams, M. V., & Baker, D. W. (2002). Health literacy and preventive health care use among medicare enrollees in a managed care organization. Medical Care, 40(5), 395–404. https://doi.org/10.1097/00005650-200205000-00005
Sheikh, S., Hendry, P., Kalynych, C., Owensby, B., Johnson, J., Kraemer, D. F., & Carden, D. (2016). Assessing patient activation and health literacy in the ED. American Journal of Emergency Medicine, 34(1), 93–96. https://doi.org/10.1016/j.ajem.2015.09.045
Shih, S.-F., Liu, C.-H., Liao, L.-L., & Osborne, R. H. (2016). Health literacy and the determinants of obesity: a population-based survey of sixth grade school children in Taiwan. BMC Public Health, 16(1), 280. https://doi.org/10.1186/s12889-016-2879-2
Shin, W. K., Braun, T. M., & Inglehart, M. R. (2014). Parents’ dental anxiety and oral health literacy: Effects on parents’ and children’s oral health-related experiences. Journal of Public Health Dentistry, 74(3), 195–201. https://doi.org/10.1111/jphd.12046
Simonds, S. (1974). Health education as social policy. Proceedings of the will rogers conf on health education. Health Education Monographs., 2(1), 1–10.
Soylar, P., & Kadıoğlu, B. U. (2020). Yetişkin bireylerin sağlık okuryazarlığı ve obeziteyle ilişkili bazı davranışlarının incelenmesi. Sakarya Tıp Dergisi, 10(2), 270-276.
Sørensen, K., Van Den Broucke, S., Fullam, J., Doyle, G., Pelikan, J., Slonska, Z., & Brand, H. (2012). Health literacy and public health: A systematic review and integration of definitions and models. BMC Public Health, 12(1), 80. https://doi.org/10.1186/1471-2458-12-80
Toçi, E., Genc, B., Sorensen, K., Jerliu, N., Ramadani, N., Roshi, E., & Brand, H. (2013). Health literacy and socioeconomic characteristics among older people in transitional Kosovo. British Journal of Medicine and Medical Research, 3(4), 1646–1658. https://doi.org/10.9734/BJMMR/2013/3972
Ulusoy, E., Yılmaz, T. E., Çifci, A., Yılmaz, T., Kasım, İ., & Özkara, A. (2020). The role of parents and health literacy in healthy child follow-up. Ankara Medical Journal, 20(3), 588–604. https://doi.org/10.5505/amj.2020.59320
van der Heide, I., Uiters, E., Sørensen, K., Röthlin, F., Pelikan, J., Rademakers, J., ... & EPHORT consortium. (2016). Health literacy in Europe: The development and validation of health literacy prediction models. The European Journal of Public Health, 26(6), 906-911.
Varlı, S., Çelikyürek, N. A., & Sevinç, Ö. (2019). Varlı S., Atalay Çelikyürek N. ve Sevinç Ö. (2019). Bir üniversite hastanesi pediatri poliklinikleri’ne başvuran çocukların ailelerinin sağlık okuryazarlığı düzeyleri. 3.Uluslararası-21.Ulusal Halk Sağlığı Kongresi, 26-30 Kasım 2019, Antalya.
Velardo, S., & Drummond, M. (2017). Emphasizing the child in child health literacy research. Journal of Child Health Care, 21(1), 5–13. https://doi.org/10.1177/1367493516643423
Williams, MV, Parker, R., Baker, D., Parikh, N., Pitkin, K., Coates, W., & JR., N. (1995). Inadequate functional health literacy among patients at two public hospitals. Journal of the American Medical Association, 274(21), 1677–1682.
Williams, Mark V, Baker, D. W., Parker, R. M., & Nurss, J. R. (1998). Relationship of functional health literacy to patients’ knowledge of their chronic disease a study of patients with hypertension and diabetes. Arch Intern Med., 158, 166–172. https://jamanetwork.com/
Wills, J. (2009). Health literacy: New packaging for health education or radical movement? International Journal of Public Health, 54(1), 3–4.
Wysocki, T., Nansel, T. R., Holmbeck, G. N., Chen, R., Laffel, L., Anderson, B. J., & Weissberg-Benchell, J. (2009). Collaborative involvement of primary and secondary caregivers: Associations with youths’ diabetes outcomes. Journal of Pediatric Psychology, 34(8), 869–881. https://doi.org/10.1093/jpepsy/jsn136
Yeniçeri, Ş. (2019). Yeniçeri Ş. (2019). Çocuk acil hastaları ebeveynlerinin akılcı ilaç kullanımı ve yetişkin sağlık okuryazarlığı [Yüksek Lisans Tezi]. Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi.
Yin, H. S., Johnson, M., Mendelsohn, A. L., Abrams, M. A., Sanders, L. M., & Dreyer, B. P. (2009). The health literacy of parents in the united states: A nationally representative study. Pediatrics, 124, S289–S298. https://doi.org/10.1542/peds.2009-1162E
Yılmaz, Y., & Çelik, H. (2009). Lisrel ile Yapısal Eşitlik Modellemesi – I: Temel Kavramlar, Uygulamalar, Programlama (1. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
Refback'ler
- Şu halde refbacks yoktur.
Bu eser Creative Commons Atıf 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.