III. Selim’in Sanatçı Kişiliği ve Beste Formundaki Eserlerinin Usul-Aruz İlişkisi Yönünden İncelenmesi

Öz

Bu çalışma, Türk Musikisine damgasını vurmuş bir musikişinas ve bestekâr olan Osmanlı Padişahı Sultan III. Selim’in Türk Musikisindeki konumunu, musiki geleneğine etkileri ve söz konusu dönemindeki musiki hareketleri çerçevesinde ortaya koymayı ve Sultan III. Selim’in ‘‘Beste’’ formundaki eserlerini usul-aruz vezni ilişkisi yönünden inceleyerek, güfte, vezin ve beste uyumunu araştırmayı amaçlamaktadır. Selim reformcu karakterinin yanısıra sanatçı kişiliği ve Türk musikisinde “Selim Dönemi” olarak adlandırılacak derecede etkiye sahip bir isimdir. Bestelediği eserler ve terkip ettiği makamlar ile dönem sanatçıları üzerindeki etkisi ve himayesi ile Türk musikisinde verimli bir dönem yaratılmasına katkı sağlamıştır. Çalışmada bestekârın “Beste” formundaki eserleri usul-aruz vezni ilişki açısından incelenmiştir. İnceleme amacıyla önce eserler yeniden yazılmış, sonra güftelerdeki hecelerin dağılımı, usulün velvelesi kullanılarak yapılmıştır. Mısra içerisindeki her hece bu darplara göre yerleştirilmiştir. Usul şablonları bilgisayar ortamında üç çizgi üzerinde yazılmış ve eserlerin güftesi nota değerlerine göre dağıtılmıştır. Güfte ve vezin arasında bilinçli bir ilişkinin olup olmadığının görülebilmesi için musiki ve edebiyat ilişkisinin besteleme teknikleri arasında yer alması bakımından önemli olduğu düşünülmektedir. Bu doğrultuda çalışmada Selim’in Beste’lerinde usul-aruz vezni kullanımının belli bir tekniğe dayalı olarak bestelenip bestelenmediği araştırılmıştır. Araştırma bulguları bestekârın bestelerindeki usul -vezin ilişkisinin çoğunlukla zeminhâne ile uyumlu, meyan kısımlarının ise farklı yapılarda olduğunu göstermektedir.