Kamu Harcamaları ve Ekonomik Krizler: Peacock ve Wiseman Sıçrama Tezi Çerçevesinde Türkiye Örneği
Öz
24 Ocak 1980 kararları ile birlikte Türkiye ekonomisinde para piyasaları, mal piyasaları ve dış ekonomik ilişkilerde köklü değişimler yaşamıştır. Yaşanan köklü değişimler kamu sektöründe de hissedilmiştir. Bu anlamda bir maliye politikası aracı olan kamu harcamalarında meydana gelen değişimlerin incelenmesi önem arz etmektedir. Yapısal değişimlerin yanı sıra, özellikle 1990 yılı sonrasında Türkiye ekonomisinin karşı karşıya kaldığı krizler birçok ekonomik dengede olduğu gibi kamu harcamalarının düzeyinin değişmesi üzerinde de etkili olmuştur. Kamu harcamalarının değişimi ile ilgili olarak literatürde ekonomik büyüme arasındaki ilişkinin yönü ve kamu harcamalarının artışını değerlendiren birçok çalışma yer almaktadır. Örneğin Wagner Kanunu kamu harcamalarının sürekli artacağını öne sürmektedir. Peacock ve Wiseman ise kamu harcamalarında gerçekleşen artışın olağanüstü durumlarda sıçrama göstereceği ve olağanüstü durum geçtikten sonra kamu harcamaları düzeyinin eski seviyesine dönmeyeceği üzerinde durmaktadır. Harcama düzeyinin olağanüstü koşul ortadan kalktıktan sonra eski düzeyine dönmemesi vergi mükelleflerinin olağanüstü durumlarda ortaya çıkan vergi artışını makul görmesine dayanmaktadır. Söz konusu sıçrama etkisi farklı ülkeler ve ülke gruplarını ele alarak, farklı yöntemler kullanarak incelenmiştir. Sıçrama tezini destekler nitelikteki çalışmaların yanı sıra eleştirel nitelikteki çalışmalar da literatürde yer almaktadır.
Bu anlamda çalışmamız Türkiye ekonomisi açısından 1981-2015 dönemini ele alarak söz konusu sıçrama tezini test etmeyi amaçlamaktadır. Bu amaçla yıllar itibariyle reel kamu harcamalarının, reel Gayri Safi Yurtiçi Hasıla’ya oranlanmasıyla elde edilen zaman serisine Perron (1997) birim kök testleri ve Bai ve Perron (1998, 2003a) tarafından geliştirilen çoklu yapısal kırılma testleri uygulanmıştır. Yapısal kırılma testleri sonucunda söz konusu zaman serisinde 1993, 1999 ve 2004 yılları olmak üzere üç yapısal kırılma dönemi tespit edilmiştir. Söz konusu kırılma dönemlerinden ikisi; Türkiye ekonomisinde yaşanan iki ekonomik kriz olan 1994 ve 2000 krizi öncesinde gerçekleşmiştir. Ayrıca ikinci kırılma dönemi olan 1999 yılı toplumsal anlamda yaşanan büyük bir afet olan Marmara depremine denk gelmektedir. 1993 ve 1999 kırılma yılları kendilerinden önceki döneme göre kamu harcamalarının reel düzeyinde artış yaşandığını göstermektedir. 2004 kırılma yılı sonrasındaki dönemde ise kendinden önceki döneme göre kamu harcamalarının reel düzeyinde azalma gerçekleştiği tespit edilmiştir.
Anahtar Kelimeler
Tam Metin:
PDFReferanslar
Akbulut, E. Y. (1993). “Harcamaların Sıçramalı Artışı Tezi: Askeri Darbelerin Kamu Harcamalarının Artış Trendi Üzerindeki Etkileri”, Maliye Araştırma Merkezi Konferansları Dergisi, sayı: 35, s. 245-259.
Bai, J. ve Perron, P. (2003a). “Computation and Analysis of Multiple Structural Change Models”, Journal of Applied Econometrics, 18 (1): 1-22.
Bai, J. ve Perron, P. (2003b). “Critical Values for Multiple Structural Change Tests”, The Econometrics Journal, 6 (1): 72-78.
Bai, J. ve Perron P. (1998). “Estimating and Testing Linear Models with Multiple Structural Change”, Econometrica , 66 (1): 47-78.
Bai, Jushan. ve Perron Pierre. Multiple Structural Change Models: a Simulation Analysis, İçinde: Corbea, D., Durlauf, S., Hansen, B.E., Econometric Essays, Cambridge, Cambridge University Press, 2004.
Bird, R. M. (1972). “The Displacement Effect: a Critical Note”, Finanzarchiv / Public Finance Analysis, 30(3): 454–463.
Boratav, Korkut. Türkiye İktisat Tarihi 1908-2009,(20. Baskı), Ankara, İmge Kitabevi, 2015.
Edizdoğan, Nihat, Çetinkaya, Özhan ve Gümüş, Erhan. Kamu Maliyesi, Bursa, Ekin Yayınevi, 2011.
Efobi, U., ve Osabuohien, S. (2012). “Government Expenditure in Nigeria: an Examination of Tri-theoretical Mantras”, Journal of Economic and Social Research, 14 (2), 27-52.
Goffman, I. J. ve Mahar D. J. (1971). “The Growth of Public Expenditures in Selected Developing Countries: Six Carribean Countries, 1940-65”, Public Finance, 26 (1): 57-74.
Gupta, S.P. (1967). “Public Expenditure and Economic Growth: a Time-Series Analysis”, Public Finance, 22 (4): 423-461.
Henrekson M. (1990). “Peacock and Wiseman's Displacement Effect: a Reappraisal and a New Test”, European Journal of Political Economy, 6 (3), 245-260.
Henry O. ve Olekalns N. (2010). “Peacock and Wiseman's Displacement Hypothesis: Some New Long-Run Evidence for the UK”, Applied Economics, 42 (11), 1455-1460.
Kutbay H. ve Gerede C. (2019). “Sıçrama Tezinin Türkiye’de Geçerliliği: Darbeler Bakımından Bir Analiz”, Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8 (2): 1575-1990.
Musgrave Richard A. ve Musgrave Peggy. Public Finance in Theory and Practice, (50th ed.), New York, McGraw-Hill Book Company, 1989.
Nadaroğlu, Halil. Kamu Maliyesi Teorisi, İstanbul, Beta Yayım Dağıtım, 1996.
Nagarajan P. (1979). “Econometric Testing of the 'Displacement Effect' Associated With A 'Non Global' Social Disturbance in India”, Public Finance, 34 (1), 110-111.
Peacock, Alan T. ve Wiseman, Jack. The Growth of Public Expenditure in the United Kingdom, Princeton, Princeton University Press, 1961.
Perron, P. (1989). “The Great Crash, the Oil Price Shock and the Unit Root Hypothesis,” Econometrica 57 (6), 1361–1401.
Perron, P. (1997). “Further Evidence on Breaking Trend Functions in Macroeconomic Variables”, Journal of Econometrics, 80 (2): 355-385.
Rosen, Harvey. Public Finance, Chicago, Irwin, 1995.
Sandfor, Cedric Thomas. Economics of Public Finance: An Economic Analysis of Government Expenditure and Revenue in the United Kingdom, Third Edition, United Kingdom: Pergamon Pres,1992.
Şanlısoy, S. ve Sunal, O. (2016). “Kamu Harcamaları-Ekonomik Büyüme İlişkisi: Türkiye Örneği”, Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi, 7 (17): 102-122.
T. C. Başbakanlık Özelleştirme İdaresi Başkanlığı (2008), Stratejik Plan 2009-2013, Ankara.
T.C. Kalkınma Bakanlığı (2015), Ekonomik ve Sosyal Göstergeler, T.C. Kalkınma Bakanlığı, [Online] Available at:, [Erişim tarihi: 21.03.2016].
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) (2016), Available at:, [Erişim tarihi: 13.02.2016].
Refback'ler
- Şu halde refbacks yoktur.
Bu eser Creative Commons Atıf 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.