Bankacılık Sektöründe Finansal Etkinlik Analizi: Türkiye ve Irak Örneği Karşılaştırması
Öz
Günümüzde finansal piyasalarda rekabet yoğun olarak yaşanmaktadır. Finans alanında önemli bir aktör olan bankacılık sektörü de bu rekabetten etkilenmektedir. Bu sebeple bankacılık sektöründe etkinlik ve verimlilik kavramları önem kazanmıştır. Etkin çalışabilmek bankalar için bir zorunluluk haline gelmiştir. Bu durumdan hareketle yapılan bu çalışmanın amacı, Türk Bankacılık sektörü ile Irak Bankacılık sektöründe faaliyet gösteren bankaların etkinliklerinin ölçülmesi, yıllar itibariyle gösterdikleri gelişmelerin tespit edilmesi ve son olarak sonuçların birbirleriyle karşılaştırılmasıdır. Çalışmada ilk olarak Türk ve Irak Bankacılık sisteminde faaliyet gösteren bankalardan seçilmiş gözlem kümelerinin etkinlikleri, Veri Zarflama Analizi (VZA) yöntemiyle tespit edilmiştir. Tespit edilen bu değerlerin incelendiği ortalama istatistikler her iki ülke bankalarını içeren gözlem kümeleri için de tablolaştırılarak sunulmuştur. Ardından etkinlik gösteremeyen bankaların analizin son yılında tam etkinliğe ulaşabilmeleri için referans kümeleri ve yoğunluk değerleri belirlenmiş ve tablolaştırılmıştır. Ayrıca oluşturulan potansiyel iyileştirme tabloları ile, gözlem kümelerindeki etkin olmayan karar birimlerinin aynı çıktı düzeyini daha az girdiyle yakalayabilmeleri için hangi girdi oranlarını kullanacağını ve girdilerinde ne oranda bir kısıtlamaya gidilmesi gerektiği gösterilmiştir. Analizin devamında gözlem kümesini oluşturan bankaların etkinlik dereceleri açısından yıllar itibariyle gösterdikleri gelişmeler Malmquist Toplam Faktör Verimliliği Endeksi (MTFV) yardımıyla incelenmiştir. MTFV Endeksi dört ayrı endeksin bileşiminden oluşan ve karar birimlerinin durumlarında bir önceki yıla göre gerçekleştirdikleri olumlu ve olumsuz gelişmeleri göstermektedir. Ardından Malmquist endeks sonuçlarının gözlem kümeleri açısından ortalama değerleri üzerinden dönemsel karşılaştırmaları tablo yardımıyla yapılmıştır. Son olarak gözlem kümelerini oluşturan her iki ülkenin bankalarının tüm analiz sonuçları birbirleri ile karşılaştırılarak sonuçlar üzerine yorum yapılmıştır. Çalışmada, Türk ve Irak bankacılık sektörlerinde faaliyet gösteren 13’er adet bankanın 2013-2017 yılları arasındaki verilerinden yararlanılmıştır. Banka verilerinin analiz dönemi boyunca kesintisiz olmasına özellikle dikkat edilmiştir. Zira VZA’nın yapısı gereği gözlem kümesindeki karar birimlerinin kesintisiz veriye sahip olmaları gerekmektedir. Gözlem kümesini oluşturan bankalar tespit edilirken bu hususa dikkat edilmiştir. Çalışmanın analiz kısmında girdi olarak (Toplam Mevduat/Toplam Aktifler, Faiz Giderleri/Toplam Aktifler ve Diğer Faaliyet Giderleri/Toplam Aktifler) ve çıktı olarak da (Toplam Kredi ve Alacaklar/Toplam Aktifler ve Faiz Gelirleri/Toplam Aktifler) değişkenleri kullanılmıştır. Analiz sonuçlarına göre; 2013-2017 yıllarını kapsayan analiz döneminde Türk Bankaları, Irak Bankaları’na göre hem etkinlik hem de toplam faktör verimliliği açısından daha iyi performans göstermişlerdir. Türk Bankalarının etkinlik değerleri, Irak Bankaları’ndan her yıl daha yüksek çıkmıştır. MTFV endeks değerlerinde de Türk Bankaları her yıl değerlerini artırırken, Irak Bankaları açısından inişli çıkışlı, düzensiz bir durum tespit edilmiştir.
Anahtar Kelimeler
Tam Metin:
PDFReferanslar
Aslan, Ş. (2007). ‘’Performans Ölçümünde Kıyaslama Yöntemi Olarak Veri Zarflama Analizinin Kullanımı: Türkiye Şeker Fabrikaları Örneği’’, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 2 (1): 383-396.
Atan, M. (2003). “Türkiye Bankacılık Sektöründe Veri Zarflama Analizi İle Bilançoya Dayalı Mali Etkinlik ve Verimlilik Analizi”, Ekonomik Yaklaşım, 14 (48): 71-86.
Atan, M. ve Çatalbaş, G. K. (2005). “Bankacılıkta Etkinlik ve Sermaye Yapısının Bankaların Etkinliğine Etkisi”, İktisat, İşletme ve Finans Dergisi, 20 (237): 49-62.
Bakırcı, F. ve Babacan, A. (2010). “İktisadi ve İdari Bilimler Fakültelerinde Ekonomik Etkinlik’’, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 24 (2): 215-234.
Bakırtaş, İ., Keçek, G., Öztürk, D. (2010). “Efficieny Evaluation of Turkish Individual Pension System by Data Envelopment Analysis”, Journal of Money, Investment and Banking, sayı: 18, s. 29-39.
Başat, Hümeyra Töre. Performans Prizması, İstanbul, Sistem Yayıncılık, 2010.
Behdioğlu, S. ve Özcan, G. (2009). ‘’Veri Zarflama Analizi ve Bankacılık Sektöründe Bir Uygulama’’, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14 (3): 301-326.
Berger, A. N. ve Humphrey, D. B. (1997). “Efficiency of Financial Institutions: International Survey and Directions for Future Research”, European Journal of Operational Research, sayı: 98, s. 175-212.
Berger, A. N. ve Mester, L. J. (1997). “Inside the Black Box: What Explains Differences in the Efficiencies of Financial Institutions?”, Journal of Banking & Finance, sayı: 21, s. 895-947.
Boyacıoğlu, M. A., Şahin, İ. E. & Aktaş. R. (2014). “A comparison of the financial efficiencies of commercial banks and participiation banks: The case of Turkey". 11th International Academic Conference Internatinal Institute of Social and Economic Sciences, Rejkyavik, Iceland, 24-27 June.
Budak, H. (2011). “Veri Zarflama Analizi ve Türk Bankacılık Sektöründe Uygulaması”, Marmara Üniversitesi, Fen Bilimleri Dergisi, 23 (3): 95‐110.
Charnes, A., Cooper, W. W., Rhodes, E. (1978). “Measuring the Efficiency of Decision Making Units”, European Journal of Operation Research, sayı: 2, s. 429-444.
Charnes A., Cooper, W. W. ve Rhodes, E. (1981). “Evaluating Program and Managerial Efficiency: An Application of Data Envelopment Analysis to Program Follow Through”, Management Science, sayı: 6, s. 668-697.
Cingi, S. ve Tarım, A. (2000). “Türk Banka Sisteminde Performans Ölçümü VZA- Malmquist TFP Endeksi Uygulaması”, Türkiye Bankalar Birliği Araştırma Tebliğleri Serisi (Cilt 1, ss. 1-34). Ankara.
Çarıkçı, O. ve Akbulut, F. (2020). “Türk Bankacılık Sektörünün Veri Zarflama Analizi ile Etkinliğinin Ölçülmesi”, İşletme Araştırmaları Dergisi, 12 (1): 215-226.
Çelik, Ş., Öncü, E. ve Yenice, S. (2018). “Türkiye’deki Bankaların Etkinlik Analizi”, İşletme Araştırmaları Dergisi, 10 (1): 156-171.
Çipil, F. (2011). “Karayolu ulaştırma sisteminin toplam faktör verimliliği ve Avrupa Birliği konum analizi”. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Kazaların Çevresel ve Teknik Araştırması Anabilim Dalı.
Dağ, S. (2011). “Türkiye’ deki Katılım ve Mevduat Bankalarının Etkinliklerinin Veri Zarflama Analizi Yöntemiyle Karşılaştırılması”. Yayınlanmamış Yüksek Lisans tezi, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı.
Das, A. ve Ghosh, S. (2009). “Financial Deregulation and Profit Efficiency: A Nonparametric Analysis of Indian Banks”, Journal of Economics and Business, sayı: 61, s. 509–528.
Deliktaş, E. (2002). “Türkiye Özel Sektör İmalat Sanayiinde Etkinlik ve Toplam Faktör Verimliliği Analizi”, ODTÜ Gelişme Dergisi, 29 (3-4): 247-284.
Emir, O. ve Özgür, E. (2008). "Konaklama Tesisleri Etkinlik Analizi", Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10 (1): 163-174.
Erdoğan, Ö. (2011). “Banka etkinliklerinin risk odaklı yaklaşımla modellenmesi ve Türk bankacılık sektörü uygulaması”. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Kadir Has Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Finans ve Bankacılık Anabilim Dalı.
Fethi, M. D. ve Pasiouras, F. (2010). “Assessing Bank Efficiency and Performance with Operational Research and Artificial Intelligence Techniques: A Survey”, European Journal of Operational Research, sayı: 204, s. 189-198.
Koçyiğit, M. M. (2013). “Mevduat Bankalarının Etkinliği ve Hisse Senedi Getirileri Arasındaki İlişki”, Muhasebe ve Finansman Dergisi, sayı: 57, s. 73-87.
Küçükaksoy, İ. ve Önal, S. (2013). “Türk Bankacılık Sektöründe Faaliyet Gösteren Bankaların Etkinliklerinin Veri Zarflama Analizi Yöntemi ile Ölçülmesi: 2004-2011 Yılları Uygulaması”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Ekonometri ve İstatistik Dergisi, sayı: 18, s. 56-80.
[Online] Available at: , [Erişim tarihi: 17.02.2019].
[Online] Mevcut: , [Erişim tarihi: 22.02.2019].
Önal, B. ve Sevimeser, C. (2006). “Yabancı Banka Girişlerinin Türk Bankacılık Sistemine Etkileri: Yerli ve Yabancı Bankaların Etkinlik Analizi”, Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15 (2): 295-312.
Özdemir, A. ve Demireli, E. (2013). “Ağırlık Kısıtlı Veri Zarflama Analizi ile Mevduat Bankalarının Etkinlik Ölçümüne Yönelik Bir Uygulama”, Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 9 (19): 215-238.
Özel, N. G., Şahin, İ. E. ve Göral, R. (2017). “Türk Bankacılık Sektöründe Etkinlik ve Verimlilik Analizinin Veri Zarflama Yöntemi İle İncelenmesi: 2013- 2015 Dönemi Uygulaması”, Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, sayı: 17 (özel sayı), s. 85-100.
Partovi, E. ve Matousek, R. (2019). “Bank Efficiency and Non-Performing Loans: Evidence from Turkey”, Research in International Business and Finance, sayı: 48, s. 287-309.
Ramanathan, R. (2007). “Performance of banks in countries of the Gulf Cooperation Council”, International Journal of Productivity and Performance Management, 56 (2): 137-154.
Rashid, K. ve Rustam, A. (2014). “Comparative Analysis of Local and Foreign Banks Efficiency: A Case Study of Pakistan”, Oeconomics of Knowledge, 6 (3): 7-52.
Sarı, Z. (2015). ‘’Veri zarflama analizi ve bir uygulama’’. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü İstatistik Anabilim Dalı.
Şahin, İbrahim Erem. Şirket Birleşmelerinin Etkinlik Açısından Değerlendirilmesi ve Türk Bankacılık Sektöründe Bir Uygulama, Konya, Aybil Yayınları, 2012.
Uzgören, E. ve Şahin, G. (2011). “Türk Bankacılık Sektöründeki Mevduat Bankalarının Yeniden Yapılandırma Uygulamaları Sonrası Finansal Etkinlik ve Verimlilik Değişimleri – Veri Zarflama Analizi ve Malmquist Toplam Faktör Verimliliği Endeksi Uygulaması”, Tisk Akademi, 6 (12): 185-216.
Yıldırım, İ. (2015). “Financial Efficiency Analysis in Islamic Banks: Turkey and Malaysia Models”, Journal of Economics, Finance and Accounting, 2 (3): 289-300.
Yıldız, A. (2006). “Yatırım Fonları Performanslarının Veri Zarflama Analizi Yöntemiyle Değerlendirilmesi”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 2 (61): 211-234.
Refback'ler
- Şu halde refbacks yoktur.
Bu eser Creative Commons Atıf 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.