Memlûkler Tarafından Katledilen Dulkadir Emirleri
Öz
Anadolu’nun Moğollar tarafından istila edilmesinden itibaren uzun bir dönem Anadolu, siyasi açıdan istikrarsız bir süreç yaşadı. Moğolların getirdiği huzursuzlukla Türkmenler Kuzey Suriye’ye doğru hareket etmişlerdir. Diğer yandan Kahire merkezli Memlûkler, XIII. asrın ortalarından itibaren Kuzey Suriye ve Anadolu’nun güney bölgesinde siyasi ve askeri faaliyetlerini arttırmıştır. Kuzey Suriye’ye hareket eden Türkmenleri kontrol altına almaya çalışan Memlûklerin bölgedeki faaliyetleri buradaki Türkmen nüfusunun artmasını sağlamıştır. XIII. asrın sonunda Memlûkler, Halep’ten Maraş’a kadar olan bölgeyi de ele geçirmişler ve bu bölgelerin idaresini Halep valiliğine bağlı Türkmenlere bırakmışlardır.
İlhanlıların güçlü hükümdarı Ebu Sait Bahadır Han’ın 1335 yılındaki vefatı ile beraber Anadolu’da birçok Türkmen beyi özgürce hareket etmeye başlamış ve Anadolu’da yeni bir siyasi ortam meydana gelmiştir. Bu özgür ortamdan istifade eden Dulkadiroğulları Anadolu’nun güneyinde Memlûklere tabi Tevâif-i Mülûk’ten biri olarak zuhur etmişlerdir. Dulkadiroğulları her ne kadar Memlûklere tabi olarak ortaya çıksa da metbûlarına karşı sık sık savaşmışlar ve bağımsız olmak istemişlerdir. Memlûkler ise Dulkadirlilerin bağımsızlıklarına ve kendi başlarına hareket etmelerine imkân vermemek için onları sürekli baskı altında tutmak istemişlerdir. Bu sebeple Memlûkler kendisine itaat etmeyen Dulkadir emirlerini katletmekten hiç çekinmemişlerdir. Nitekim Dulkadirlilerin ilk üç emiri olan Zeyneddin Karaca Bey (1337-1353), Halil Bey (1355-1386) ve Sevli Bey (1386-1398) katledildiler. Sonraki dönemde ise Melik Arslan Bey (1454-1465) ve Şehsuvar Bey (1466-1472) de katledildiler. Memlûkler; Zeyneddin Karaca Bey ve Şehsuvar Bey’in hal edilmesi için önemli büyüklükte bir Memlûk ordusunu Dulkadirliler üzerine göndermişlerdir. Halil Bey, Sevli Bey ve Melik Arslan Bey’in hal edilmesi için ise suikast düzenlemeyi tercih etmişlerdir.
Memlûkler itaatsiz gördükleri emirleri katlettikten sonra Dulkadir Beyliği’nin başına geçecek emir hususunda özenli davranmışlardır. Başa geçecek emirin Memlûklere tam itaat sözü vermesini dikkate almışlardır. Özellikle XV. asırdan itibaren Memlûklerin Dulkadir üzerindeki kontrolü daha zor bir hal almıştır. Çünkü bu dönemde Anadolu’daki siyasi üstünlük Osmanlılara geçmiştir. Böylece XV. asırda Dulkadir Beyliği; Memlûkler ile Osmanlılar arasında üstünlük mücadelesinin yaşandığı saha olmuştur. XVI. asırda Osmanlılar, hem Memlûk hem de Dulkadir topraklarını hâkimiyeti altına almışlardır.
Anahtar Kelimeler
Tam Metin:
PDFReferanslar
Abdî-zâde Hüseyin Hüsameddin, Amasya Tarihi, C.3, Haz. Mesut Aydın, Güler Aydın, Amasya, Amasya Belediyesi Kültür Yayınları, 2004.
Acar, Abdurrahman, (2005). “Memlukler ile Dulkadirliler’in Maraş Üzerindeki Nüfuz Mücadelesi”, I. Kahramanmaraş Sempozyumu, C.1 İstanbul.
Arifî Paşa, (1915). “Elbistan ve Maraş’ta Dulkadir Oğulları Hükümeti”, TOEM, C.V-VII, İstanbul.
Atalay, Besim, Maraş Tarihi Coğrafyası, Matbai- Amire, İstanbul, 1339.
Ayaz, Fatih Yahya, (2012). “Memlûk Kaynaklarına Göre Şehsuvar Bey Meselesi”, Uluslararası Dulkadir Beyliği Sempozyumu, C.2, Ed. Cevdet Kabakçı, Serdar Yakar, İstanbul.
Aziz b. Erdeşeri Esterâbadi, Bezm u Rezm, Çev. Mürsel Öztürk, Kültür Bakanlığı Yay. Ankara, 1994.
Barbara Kellner, (2003). “Memlûkler Döneminde Bilâd es-Şam ve Türkmenler” Çev. Alparslan Demir, Prof. Dr. Kazım Yaşar KOPRAMAN’a Armağan, Ankara.
Darkot, Besim, (1955). “Maraş”, İA, C.7, MEB, İstanbul.
Darkot, Besim, (1964). “Göksun”, İA, C.4, MEB, İstanbul.
E. Honigman, (1955).“Maraş”, İA, C.7, MEB, İstanbul.
El-Makrîzî, Takiyüddin Ahmet b. Ali, Kitâb es-Sulûk li Marifet Düvel el-Mülûk, , c. III/II, Haz. M. Mustafa Ziyade, Kahire, 1970.
El-Makrîzî, Takiyüddin Ahmet b. Ali, Kitâb es-Sulûk li-Ma’rifet Düvel el-Mulûk, C.1-8, Tah. Muhammed Abdülkadir Ata, Dar al-Kütüb al- İlmiyah, Lübnan, 1997.
Gökhan, İlyas, Başlangıçtan Kurtuluş Harbine Kadar Maraş Tarihi, Kahramanmaraş, Ukde Yay. 2011.
Hadidi, Tevârih-i Âli Osman, Haz. Necdet Öztürk, Ankara, Edebiyat Fakültesi Yayınevi, 1991.
Halil Edhem, Garbi Anadolu’da Selçukluların Varisleri, İstanbul, Matba-ı Amire, 1926.
Halil Edhem, Kayseri Şehri, Haz. Kemal Göde, Ankara, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay. 1982.
Hammer, Büyük Osmanlı Tarihi, C.2, Haz. Mümin Çevik, Üçdal Neşriyat, bty.
Hoca Sadeddin, Tacü’t-Tevarih, C.3, Haz. İsmet Parmaksızoğlu, Ankara, Kültür Bakanlığı Yay, 1979.
İbn Şeddad, Baypars Tarihi, Çev. Şerefüddin Yaltkaya, Ankara, TTK, 2000.
İbn Tagrıberdi, En-nücûm’z-Zâhire fi Mulûk Mısr ve’l-Kahire, c.10, Matbaa-ı Daru’l-Kütübi’l-Mısriyye, Kahire, 1949.
İbn Tagrıberdi, En-nücûm’z-Zâhire fi Mulûk Mısr ve’l-Kahire, c.11, Matbaa-ı Daru’l-Kütübi’l-Mısriyye, Kahire, 1950a.
İbn Tagrıberdi, En-nücûm’z-Zâhire fi Mulûk Mısr ve’l-Kahire, c.12, Matbaa-ı Daru’l-Kütübi’l-Mısriyye, Kahire, 1950b.
İbn Tagrıberdi, En-nücûm’z-Zâhire fi Mulûk Mısr ve’l-Kahire, c.16, Matbaa-ı Daru’l-Kütübi’l-Mısriyye, Kahire, 1972.
Karadeniz, Hasan Basri, (2008) “Dulkadir Beyliği Tarihine Bir Bakış”, Dulkadir Beyliği Araştırmaları I, Ukde Yay. Kahramanmaraş.
Kopraman, Kazım Yaşar, (2015). “Memlûkler Sahasında Oğuzlar, Oğuzlar Dilleri ve Kültürleri”, 5. Uluslararası Türkiyat Araştırmaları Sempozyumu, Ed. Tufan Gündüz, Mikail Cengiz, Ankara.
Kopraman, Kazım Yaşar, Mısır Memlûkleri Tarihi al Melikal-Mu’ayyad Şeyh al-Mahmudi Devri (1412-1421), Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1989.
Kurt, Yılmaz, (1987).“Ramazanoğulları (1378-1608)”, Tarihte Türk Devletleri II, Ankara.
Sağlam, Ahmet, (2015). Memlûk Sultanı Nâsır Muhammed b. Kalavun’un Siyasi Faaliyetleri (684-741/1285-1341), Yayımlanmamış doktora tezi, Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Sümer, Faruk, (1963). “Çukur-ova Tarihine Dair Araştırmalar”, AÜDTCFTAD, C.I, S.1, Ankara.
Sümer, Faruk, (1970 ). “Anadolu’da Moğollar”, Selçuklu Araştırmaları Dergisi, C.I, Ankara.
Sümer, Faruk, Oğuzlar (Türkmenler), Ankara, 1972.
Sümer, Faruk,( 1964). “Ramazan-Oğulları”, İA, C.9, MEB, İstanbul.
Şükrî-i Bitlisî, Selim-name, Haz. Mustafa Argunşah, Kayseri, Erciyes Üniversitesi Yay. 1997.
Taşdemir, Mehmet,( 1995). “Elbistan”, DİA, C.11, TDV, Ankara.
Tekindağ, Şehabettin, (1960). “XVI. Asrın Sonunda Memluk Ordusu,” İst. Ünv. Edeb. Fak. Tarih Dergisi c.11 S.15, İstanbul.
Tekindağ, Şehabettin, (1971). “Memluk Sultanlığı Tarihine Toplu Bir Bakış”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat. Fakültesi Tarih Dergisi, S.25.
Tekindağ, Şehabettin, (1976). “Fatih Devrinde Osmanlı-Memlûk İlişkileri”, İÜEFD, S.30, İstanbul.
Tüysüz,Cem, (2002).“Türkmenler”, Türkler, C.4 Ed. Hasan Celal Güzel, Kemal Çiçek, Salim Koca, Ankara.
Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Anadolu Beylikleri, Ankara, TTK, 1934.
Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi, C.2, Ankara, TTK, 2011.
Varlık, Çetin, (bty). “Anadolu Beylikleri”, DGBİT, C.10, Çağ Yay., Redaktör Hakkı Dursun Yıldız, İstanbul.
Yiğit, Fatma Akkuş, (2011). “Memlûkler Döneminde Çukurova”, Yayımlanmamış doktora tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Yiğit, Fatma Akkuş, (2013).“Ramazanoğlları Beyliği’nin Kuruluşu”, Akademik Bakış, C.7, S.13, Ankara.
Yinanç, M. Halil, (1964) “Elbistan”, İA, C.4, MEB, İstanbul.
Yinanç, Refet, Dulkadir Beyliği, Ankara, TTK, 1989.
Refback'ler
- Şu halde refbacks yoktur.
Bu eser Creative Commons Atıf 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.