XIII-XIV. Yüzyıllarda Karamanoğulları-Çukurova Ermenileri İlişkileri

Öz

XIII. yüzyıldan itibaren Cengiz Han’ın ve sonrasında iktidara gelen diğer hanlarının yapmış oldukları askerî harekâtlarla yeni bir dünya haritası çizen Moğollar, Türklerin yoğun yaşadıkları Horasan ve Mâverâünnehir bölgesinde de istila hareketleri gerçekleştirdi. Bu istilalar sonucunda kesif Türkmen nüfusu Anadolu’ya doğru bir göç hareketi başlattı. Türkiye Selçuklu Devleti’nin 1243 yılında Kösedağ Savaşı’nda bozguna uğramasıyla birlikte Anadolu’ya hâkim olmaya başlayan Moğollar, Anadolu’da Türkmenler üzerine de baskı politikası uygulamışlardır. Anadolu Türk tarihinin kırılma noktası olarak değerlendirebilecek olan bu savaş, Anadolu halkının uzun süre Moğolların baskı ve zulmü altında kalmasına neden olmuştur. Moğollar, Anadolu’da tam olarak hâkimiyet kurabilmek ve özellikle bölgedeki Türk nüfuzuna hükmedebilmek için tek başına hareket etmek istememişler ve ittifak arayışına girişmişlerdir. Bu noktada bölgedeki Ermeniler ile iyi ilişkiler kurarak Türkmenlere karşı müttefik olmak şeklinde bir siyaset izlediler. Bu dönemde Ermenilerin durumu özeldir. Zira Ermeniler, Türkiye Selçuklu Devleti’nin ve Anadolu’nun o andaki karışıklıklarından en çok faydalanan milleti idi. Özellikle Kilikya Ermenileri kendi isteğiyle Mengü Han’a giderek tabiliğini bildirmesi, Moğolların diğer Hristiyan devletlerine göre daha ayrı imtiyazlar sağlamasına neden oldu. Kilikya Ermenileri, Türkiye Selçuklularının içinde bulunduğu karışıklıktan yararlanarak bölgedeki önemli kaleleri almaya çalışmışlardır.

Moğolların istilası sonucu batıya doğru göç eden Türkmenler ile birlikte Anadolu’ya gelmiş olan Karamanoğulları, Alâeddin Keykubâd tarafından Mut ve Ermenek civarına yerleştirildiler.  Karamanoğulları, yerleştirilmiş oldukları bu coğrafyayı daimi gaza ve cihat sahası olarak değerlendirmiş ve her fırsatta Ermeniler üzerine harekâtlar düzenlemişlerdir. Bölgede Ermeniler ile yaptıkları ilk mücadelelerde Ermenek Kalesi’ni ele geçirmişler ve böylelikle ilk kez karşı karşıya da gelmişlerdir. Diğer taraftan Karamanoğulları Anadolu’da, Moğol-Ermeni ittifakına karşı Memlûkler ile müttefik olmuşlardır. Aynicâlût Savaşı’nda (1260) Moğolların  Memlûklere yenilmesi üzerine Karamanoğulları bu durumdan cesaret almış ve Ermeniler üzerine seferlerini artırmıştır. Bu ittifakın nihayetinde, Memlûkler tarafından ortadan kaldırılan Kilikya Ermenilerinin hâkimiyeti altındaki bölgeler Anadolu Türkmen beylerinin ellerine geçmiştir. Ele alınan bu çalışmada dönem kaynaklarında geçen veriler ışığında gerek Karamanlı Türkmenlerinin gerekse Karamanlı beylerinin Kilikya Ermeni Krallığı ile olan ilişkileri ortaya konulmaya çalışılacaktır.