İhsân Mahvî ve Manzûmeleri

Öz

Mevlevîlik, Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî’nin vefatından sonra oğlu Sultan Veled ile en kıdemli talebesi Hüsameddin Çelebi’nin bir araya gelerek oluşturduğu bir manevi yoldur. Bu manevi yol tesis edilirken Mevlânâ’nın fikir ve filleri göz önünde bulundurulmuştur. Mevlevîlik’te amaç insan-ı kâmil yetiştirmektir. Bu minvalde Mevlevîlik yoluna giren dervişler mevlevîhâne adı verilen mekanlarda eğitime tabi tutulmuşlardır. Konya, Afyonkarahisar, Manisa, Halep, Gelibolu, Kastamonu, Eskişehir, Kütahya, Bursa, Yenikapı, Galata, Kasımpaşa ve Bahariye başta olmak üzere mevlevîhâneler tarih içerisinde neyzen, semâzen, hattat gibi önemli sanatkarları kültür ve sanat dünyamıza kazandırmış; birçok şâir yetiştirerek edebiyatımızın gelişimine katkıda bulunmuştur. İsmail Rüsûhî, Şâhidî, Cevrî, Fâsih Dede, Âdem Dede, Birrî Dede, Neşâti Dede, Sâkıb Dede, Nesîb Dede, Şeyh Gâlib, Esrâr Dede, Leyla Hanım, Şeref Hanım, Keçeci-zâde İzzet Molla, Vâsıf, Ahmet Remzi Akyürek, Tahirü’l-Mevlevî, Muhammed Celâleddîn Dede gibi isimler Mevlevî adabınca yetişmiş önemli şairlerdir. Bu şairler Mevlana ile Mevleviliğe ait unsurları konu edinmiş ve divan edebiyatı geleneğine uygun şiirler kaleme almışlardır.

İhsân Mahvî, Yenikapı Mevlevîhânesinden yetişmiş bir şâir ve mesnevîhândır. 22 Ağustos 1891’de dünyaya gelmiş ve 30 Kanun-ı Evvel 1936’da vefat etmiştir. Babasının adı ise Hayâlî Rıza Efendi olup bedesten hâcegîlerindendir. Küçük yaşta Mevlevî tarikatine girmiş, Hoca Halis Efendi’den Arapça ve döneminin önemli simalarından olan Tahirü’l-Mevlevî’den Farsça eğitimi almıştır. Yenikapı Mevlevihanesi Şeyhi Celâleddîn Dede ve Kasımpaşa Mevlevîhanesi mesnevîhânlarından Esad Dede’nin Mesnevî takrirlerini zabtetmiş ve mesnevîhânlık icâzeti almaya hak kazanmıştır. Askerlik, öğretmelik gibi görevlerde bulunmuş, dönemin önemli şair ve yazarlarıyla arkadaşlık kurmuş, Beyânü’l-Hak, Mahfil, Muhibbân, Mektebli mecmualarında şiirleri ve yazıları yayımlanmıştır. Ziyaeddin Fahri Fındıkoğlu 1 Kasım 1927 tarihinde Türk Halk Bilgisi Derneği’ni kurmuş, İhsan Mahvî de Diyabakır Milletvekili İshak Refet (Işıtman) ile bu derneğe destek vermiştir. İstiklal Mahmekemlerinde yargılanan İhsan Mahvî zor günler geçirmiş, ceza gerektirecek bir suçu bulunamadığı için beraat etmiştir. Bu makalede İhsan Mahvî’nin hayatı hakkında bilgiler verilecek, dönemin gazetelerinde kaleme aldığı yazılar tanıtılacak, taradığımız periyodiklerde ulaşabildiğimiz şiirlerinin metnine yer verilecektir.