Sınıf Çatışmasının Tiyatrodaki Dikkat Çekici Örneği: Tahterevalli/Aşağıdakiler Yukarıdakiler

Öz

Roman, deneme, anı, gazete yazısı gibi edebiyatın birçok alanında kalem oynatan Çetin Altan, yazmış olduğu tiyatro metinleriyle de dikkatleri üzerine çekmektedir. Bir dönem milletvekilliği yapmış olan ve eserlerinde siyasi kimliğini ortaya koymaktan çekinmeyen Altan’ın ironik bir dille metaforlar aracılığıyla inşa ettiği metinlerden biri de hem Tahterevalli hem de Aşağıdakiler Yukarıdakiler ismini taşıyan tiyatro metnidir.

Marksist edebiyat kuramıyla okunmaya çok müsait olan bu metin zenginleştikçe aynı apartmanın bodrum katından orta katına, orta katından üst katına taşınan sonradan görme bir ailenin yozlaşmasını ve dağılmasını anlatmaktadır. Aile bodrum katında yaşarken geçim sıkıntısı çekmekte ve bir üst katta oturanların yaşantısına gıpta ile bakmaktadır. Büyük haladan kalan mirasla birlikte bodrum katından orta kata taşınan ailenin buradaki istekleri de daha fazla artmış gözleri bu sefer de en üst kata çevrilmiştir. Orta katta yaşarken kazanma hırsı ile kanunsuz işler yapan baba sayesinde artık çok istedikleri üst kata taşınmışlardır fakat bu hızlı toplumsal geçişler ailenin dağılmasıyla sonuçlanmıştır. Altan’ın “sonradan görme” insan tipini başarıyla işlediği metin aile fertlerinin yanlışlarını fark etmesiyle sona ermektedir. Metanın kişiden daha fazla değer gördüğü, saygınlığın para ile sağlandığı toplumlarda yaşanan çarpık ilişkiler baba, anne, Erol, Gönül ve babaanne karakterleri üzerinden yansıtılmış, toplumun alt, orta ve üst sınıfı arasındaki mücadele dikkat çekici diyaloglarla okura/seyirciye sunulmuştur. Okuyucu/seyirci, üç perdeden oluşan metinde bu ailenin zenginleşme mücadelesi ile karşı karşıya gelirken derin yapıda hızla sanayileşen Türk toplumunun değer yargılarının ani değişimi, yozlaşması ve toplumsal sınıflar arasındaki zihniyet farkı ile yüzleşmektedir. 1958 yılında yazılmış olan eser, Altan’ın Demokrat Parti dönemi siyasetini eleştirisi olarak da okunmaya müsaittir.

Eleştirel gerçekçi bir bakış açısıyla kaleme alınan metin tiyatronun “toplumsal ayna” olması gerektiği düşüncesiyle beslenmektedir. Çalışmanın amacı Çetin Altan’ın Tahterevalli/Aşağıdakiler Yukarıdakiler metnini Marksist edebiyat kuramı çerçevesinde irdeleyerek, bu metindeki toplumsal sınıf çatışmasının örneklerini sunmaktır.