Yetişkin Güvensiz Bağlanma Boyutlarının Eş Tükenmişliğini Yordama Gücü: Üniversite Akademik Personeli Örneği
Öz
Evlilik, farklı yaşantılardan gelmiş ve kendine özgü beklentileri olan iki bireyin eş olma sürecidir. Evlilikle ilgili beklentilerin gerçekleşmemesi zamanla eşlerde tükenmeye sebep olmaktadır. Eş tükenmişliği olarak kavramlaştırılan bu durum bilişsel, duygusal ve fiziksel düzeyde tükenmeyi kapsamaktadır. Eş tükenmişliğini bireylerin beklentilerinin yanı sıra, eşlerin bağlanmaya ilişkin davranışsal kalıpları da etkileyebilir. Bu araştırmanın amacı, üniversite akademik personellerin evlilik ilişkilerinde yaşadıkları eş tükenmişliği düzeylerini bağlanma özelliklerinin ne düzeyde etkilediğini incelemektir. Araştırmanın çalışma grubunu bir kamu üniversitesinde akademik personel olarak görev yapan 103’ü kadın, 211’i erkek toplam 314 katılımcı oluşturmaktadır. Katılımcıların; %17.5’si lisans, %25,8’i yüksek lisans, %56.7’i doktora düzeyinde eğitim görmüş bireylerden oluşmaktadır. Çalışma grubunun %8.6’ Profesör, %10.8 Doçent, %21.0 Doktor Öğretim Üyesi, %8.3’ü Öğretim görevlisi, %32.2’si Araştırma Görevlisi, %19.1’i diğer akademik kadrolarda görev yapmaktadır. Araştırma verileri 2015-2016 akademik yılı içinde toplanmıştır. Araştırmada katılımcıların eş tükenmişliği düzeyini belirlemek için Eş tükenmişliği Ölçeği-ETÖ, yakın ilişkilerle ilgili bağlanma formasyonunu belirlemek için Yakın ilişkilerde yaşantılar envanteri-YİYE II evli bireylere uyarlanarak kullanılmıştır. YİYE-II’yi evli bireylere uyarlamak amacı ile araştırmanın çalışma grubundan ayrı olarak 142 kadın 46 erkek toplam 188 evli bireyden veri toplanmış ve bu veriler üzerinde güvenirlik ve geçerlik çalışmaları yapılmıştır. Uyarlama çalışması sonucunda, YİYE II’nin evli örneklemde kullanılabilecek orijinal ölçekteki faktör yapısına uygun olarak 2 boyutlu 26 maddeden oluşan formu elde edilmiştir. Verilerin analizinde, YIYE-II’nin ETÖ puanlarını yordama derecesine ilişkin işlemler için çoklu doğrusal regresyon analizi kullanılmıştır. Çoklu doğrusal regresyon analizinden önce, değişkenlerin regresyon analizi için gereken varsayımları ve şartları karşılayıp karşılamadığı kontrol edilmiştir. Çoklu doğrusal regrasyon analizi ile elde edilen bulgulara göre güvensiz bağlanma boyutları olan kaygı ve kaçınma akademik personellerin eş tükenmişliği puanlarının toplam varyansının % 23’ünü açıklamaktadır. Kalan diğer kısmın ise modele dahil edilmeyen başka değişkenler tarafından açıklandığı görülmektedir. Araştırma sonuçlarına göre, kaygılı ve kaçınmacı bağlanma akademik personelin evlilik ilişkisinde yaşadığı tükenmişliğin belirleyicileridir. Araştırma bulguları Psikodinamik-Varoluşçu Eş tükenmişliği modeli ve Bağlanma Teorisi ile ilgili yapılan önceki araştırma bulguları ve kuramsal açıklamalara dayandırılarak yorumlanmıştır.
Anahtar Kelimeler
Tam Metin:
PDFReferanslar
Abouserie, R. (1996). ‘‘Stress, Coping Strategies and Job Satisfaction in University Academic Staff ’’. Educational Psychology, 16(1), p. 49-56.
doi:10.1080/0144341960160104 Retrieved from https://doi.org/10.1080/0144341960160104
Ardiç, K., & Polatci, S. (2008). ‘‘Tükenmişlik sendromu akademisyenler üzerinde bir uygulama (GOÜ Örneği)’’. İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(2), p. 1-28.
Arslan, E., Arslan, C., & Ari, R. (2012). ‘‘An Investigation of Interpersonal Problem Solving Approaches with Respect to Attachment Styles’’. Educational Sciences: Theory and Practice, 12(1), pp. 15-23. Retrieved from https://files.eric.ed.gov/fulltext/EJ978430.pdf
Blix, A. G., Cruise, R. J., Mitchell, B. M., & Blix, G. G. (1994). ‘‘Occupational stress among university teachers’’. Educational Research, 36(2), p. 157-169. doi:10.1080/0013188940360205 Retrieved from https://doi.org/10.1080/0013188940360205
Bowlby, J. (2012). Attachment and loss: Attachment [Bağlanma ve kayıp: Bağlanma]. (T. V. Soylu, Trans.) İstanbul: Pinhan.
Bowlby, J. (2014). Attachment and loss: Separation [Bağlanma ve Kaybetme: Ayrılma]. (M. Günay, Trans.) İstanbul: Pinhan.
Brennan, K. A., Clark, C. L., & Shaver, P. R. (1998). Self-report measurement of adult attachment: An integrative overview. In J. A. Simpson & W. S. Rholes (Eds.), Attachment theory and close relationships (p. 46-76). New York: Guilford.
Budak, G., & Sürgevil, O. (2013). ‘‘Tükenmişlik ve tükenmişliği etkileyen örgütsel faktörlerin analizine ilişkin akademik personel üzerinde bir uygulama’’. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 20(2).
Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2008). Bilimsel araştırma yöntemleri (1 ed.) Ankara: Pegem Akademi.
Collins, N. L. (1996). ‘‘Working models of attachment: Implications for explanation, emotion, and behavior’’. Journal of personality and social psychology, 71(4), p. 810-832. doi:10.1037/0022-3514.71.4.810
Collins, N. L., & Feeney, B. C. (2000). ‘‘A safe haven: An attachment theory perspective on support seeking and caregiving in intimate relationships’’. [doi:10.1037/0022-3514.78.6.1053]. Journal of personality and social psychology, 78(6), p. 1053-1073. doi:10.1037/0022-3514.78.6.1053
Collins, N. L., & Read, S. J. (1990). ‘‘Adult attachment, working models, and relationship quality in dating couples’’. Journal of personality and social psychology, 58(4), p. 644-663. doi:10.1037/0022-3514.58.4.644
Çapri, B. (2008). ‘‘Eş tükenmişliğini yordayan değişkenlerin incelenmesi’’ (Doktora. Mersin Üniversitesi, Mersin).
Çapri, B., & Gökçakan, Z. (2013). ‘‘Eş tükenmişliğini yordayan değişkenler’’. İlköğretim Online, 12(2), p. 561-574. Retrieved from http://dergipark.ulakbim.gov.tr/ilkonline/article/view/5000037795.
Drake, K. E. (2014). ‘‘The effects of adult romantic attachment anxiety and avoidance on facets of compliance’’. Personality and Individual Differences, 59, p. 21-26. doi:10.1016/j.paid.2013.10.024
Ergin, C. (1995). ‘‘Akademisyenlerde tükenmişlik ve çeşitli stres kaynaklarının incelenmesi’’. Edebiyat Fakültesi Dergisi, 12(1-2)
Fraley, R. C., Waller, N. G., & Brennan, K. A. (2000). ‘‘An item response theory analysis of self-report measures of adult attachment’’. Journal of personality and social psychology, 78(2), p. 350-365. Retrieved from http://psycnet.apa.org/journals/psp/78/2/350/
Gillespie, N. A., Walsh, M., Winefield, A. H., Dua, J., & Stough, C. (2001). ‘‘Occupational stress in universities: Staff perceptions of the causes, consequences and moderators of stress’’. Work & Stress, 15(1), p. 53-72. doi:10.1080/02678370117944 Retrieved from
https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/02678370117944
Karasar, N. (2012). ‘‘Bilimsel araştırma yöntemi: Kavramlar, ilkeler, teknikler (23 ed.)’’ Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Karina, S., & Edward, O. (2017). ‘‘Avoidant and defensive: Adult attachment and quality of apologies’’. Journal of Social and Personal relationships, p 0265407517746517. doi:10.1177/0265407517746517 Retrieved from https://doi.org/10.1177/0265407517746517
Kızıldağ, S., & Vatan, S. (2016). ‘‘Evli bireylerde eş tükenmişliğini yordamada bağlanma ve duygu düzenleme özelliklerinin incelenmesi’’. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(3), s.1069-1094. Retrieved from http://dergipark.ulakbim.gov.tr/adyusbd/article/view/5000194231
Kızıldağ, S., & Yıldırım, İ. (2018). ‘‘Testing a Couple Burnout Model’’. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 8(49), p. 101-116. Retrieved from http://pdrdergisi.org/index.php/pdr/article/view/494
Kong, S. S., Kang, D. R., Oh, M. J., & Kim, N. H. (2017). ‘‘Attachment insecurity as a mediator of the relationship between childhood trauma and adult dissociation’’. Journal of Trauma & Dissociation, p. 1-18.
Koolaee, A., & Adibrad, N. (2010). ‘‘The comparison of relationship beliefs and couples burnout in women who apply for divorce and women who want to continue their marital life’’. Iranian journal of psychiatry, 5(1), p. 35. Retrieved from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3430408/pdf/IJPS-5-35.pdf
Laes, T., & Laes, T. (2001) ‘‘Career Burnout and Its Relationship to Couple Burnout in Finland’’. Paper presented at the Symposium conducted at the annual convention of The American Psychological Association, San Francisco, CA. https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED462665.pdf
Marshall, T. C., Bejanyan, K., Di Castro, G., & Lee, R. A. (2013). ‘‘Attachment styles as predictors of Facebook‐related jealousy and surveillance in romantic relationships’’. Personal relationships, 20(1), p. 1-22.
Matthews, L. S., Conger, R. D., & Wickrama, K. A. S. (1996). ‘‘Work-Family Conflict and Marital Quality: Mediating Processes’’. Social Psychology Quarterly, 59(1), p. 62-79. doi:10.2307/2787119 Retrieved from http://www.jstor.org/stable/2787119
Mikulincer, M., Florian, V., Cowan, P. A., & Cowan, C. P. (2002). ‘‘Attachment security in couple relationships: A systemic model and its implications for family dynamics’’. Family Process, 41(3), p. 405-434.
Mikulincer, M., Shaver, P. R., Bar-On, N., & Ein-Dor, T. (2010). ‘‘The pushes and pulls of close relationships: Attachment insecurities and relational ambivalence’’. Journal of personality and social psychology, 98(3), p 450. doi:http://dx.doi.org/10.1037/a0017366
Molero, F., Shaver, P., Fernández, I., & Recio, P. (2017). ‘‘Attachment insecurities, life satisfaction, and relationship satisfaction from a dyadic perspective: The role of positive and negative affect’’. European Journal of Social Psychology
Nikoubakht, N., Karimi, U., & Bahrami, H. (2011). ‘‘Couple burnout among fertilized and unfertilized women referred to Valieasr Reproductive Center, Tehran’’. Iranian Journal of epidemiology, 7(1), p. 32-37. Retrieved from http://irje.tums.ac.ir/browse.php?a_code=A-10-25-59&slc_lang=en&sid=1
Özpolat Yılmaz, A. G., Ayaz, T., Konağ, Ö., & Özkan, A. (2014). ‘‘Attachment style and perceived social support as predictors of biopsychosocial adjustment to cancer’’. Turkish journal of medical sciences, 44(1), p. 24-30.
Pamuk, M., & Durmuş, E. (2015). ‘‘Investigation of burnout in marriage’’. International Journal of Human Sciences, 12(1), p. 162. doi:10.14687/ijhs.v12i1.3002
Pines, A. M. (1996). Couple burnout: Causes and cures (2 ed.) New York: Routledge.
Pines, A. M., Neal, M. B., Hammer, L. B., & Icekson, T. (2011). ‘‘Job burnout and couple burnout in dual-earner couples in the sandwiched generation’’. Social Psychology Quarterly, 74(4), p. 361-386.
Pines, A. M., & Nunes, R. (2003). ‘‘The relationship between career and couple burnout: Implications for career and couple counseling’’. Journal of Employment Counseling, 40(2), p. 50-64. Retrieved from https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1002/j.2161-1920.2003.tb00856.x
Pishva, N., & Besharat, M. A. (2011). ‘‘Relationship Attachment Styles with Positive and Negative Perfectionism’’. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 30, p. 402-406. doi:10.1016/j.sbspro.2011.10.079
Pollard, S. E., Riggs, S. A., & Hook, J. N. (2014). ‘‘Mutual influences in adult romantic attachment, religious coping, and marital adjustment’’. Journal of Family Psychology, 28(5), p. 615-624. doi:10.1037/a0036682
Robles, T. F., Slatcher, R. B., Trombello, J. M., & McGinn, M. M. (2014). ‘‘Marital quality and health: A meta-analytic review’’. Psychological Bulletin, 140(1), p 10.1037/a0031859. doi:10.1037/a0031859 Retrieved from http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3872512/
Seiffge-Krenke, I., & Burk, W. J. (2015). ‘‘The dark side of romantic relationships: Aggression in adolescent couples and links to attachment’’. Mental Health & Prevention doi:10.1016/j.mhp.2015.05.004
Shaver, P. R., & Mikulincer, M. (2002). ‘‘Attachment-related psychodynamics’’. Attachment & Human Development, 4(2), p. 133-161. doi:10.1080/14616730210154171 Retrieved from http://search.ebscohost.com/login.aspx?direct=true&db=a9h&AN=7711586〈=tr&site=eds-live&authtype=ip,uid
Simpson, J. A., Rholes, W. S., & Nelligan, J. S. (1992). ‘‘Support seeking and support giving within couples in an anxiety-provoking situation: The role of attachment styles’’. Journal of personality and social psychology, 62(3), p. 434-446. doi:10.1037/0022-3514.62.3.434
Simpson, J. A., Rholes, W. S., Oriña, M. M., & Grich, J. (2002). ‘‘Working Models of Attachment, Support Giving, and Support Seeking in a Stressful Situation’’. Personality and Social Psychology Bulletin, 28(5), p. 598-608.
doi:10.1177/0146167202288004
Retrieved from http://psp.sagepub.com/content/28/5/598.abstract
Story, L. B., & Bradbury, T. N. (2004). ‘‘Understanding marriage and stress: Essential questions and challenges’’. Clinical Psychology Review, 23(8), pp. 1139-1162. doi:10.1016/j.cpr.2003.10.002
Ulu, I. P., & Tezer, E. (2010). ‘‘Adaptive and maladaptive perfectionism, adult attachment, and big five personality traits’’. The Journal of psychology, 144(4), p. 327-340.
doi:https://doi.org/10.1080/00223981003784032
Widom, C. S., Czaja, S. J., Kozakowski, S. S., & Chauhan, P. (2018). ‘‘Does adult attachment style mediate the relationship between childhood maltreatment and mental and physical health outcomes?’’ Child Abuse & Neglect, 76, p. 533-545. doi:https://doi.org/10.1016/j.chiabu.2017.05.002 Retrieved from http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0145213417301989
Wright, M. F. (2017). ‘‘Intimate partner aggression and adult attachment insecurity: The mediation of jealousy and anger’’. Evolutionary Behavioral Sciences, 11(2), pp. 187-198.
doi:http://dx.doi.org/10.1037/ebs0000097
Yıldızhan, E. (2017). ‘‘Bağlanma Teorisi ve Bağlanma Bozukluklarına Genel Bir Bakış’’. Anadolu Kliniği Tıp Bilimleri Dergisi, 22(1), p. 66-72. Retrieved from http://dergipark.gov.tr/download/article-file/266593
Refback'ler
- Şu halde refbacks yoktur.
Bu eser Creative Commons Atıf 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.