İBRAHİM HAKKI KONYALI’NIN ÇALIŞMALARINDA GEÇEN MİTOLOJİK EFSANELER

Öz

Eskiçağlarda birden fazla tanrının varlığına inanıldığı gibi onların yaşamış oldukları doğaüstü olayların ve mitolojik efsanelerin varlığına da inanılmıştır. Bu mitolojik efsaneler, bazen bir bazen de birden fazla antik çağ yazarının eserlerinde yer almıştır. İbrahim Hakkı Konyalı da yapmış olduğu çalışmalarında bu mitolojik efsanelere yer vermiştir. İbrahim Hakkı Konyalı’nın çalışmalarında yer verdiği mitolojik efsaneler Osiris, Cybele-Attis mitosları, Girit Labirenti efsanesi, Perseus efsanesi, Diouskurların doğumu, Roma’nın kuruluş efsanesi, Heracles efsaneleri, Midas efsaneleri ve Gordion düğümü olmuştur.

Osiris Mısır toplumunda, Cybele-Attis mitosu ise Anadolu toplumunda, ölümsüzlük ve doğanın canlanması mitosları olarak bilinmektedir. Girit Labirent efsanesi, Minotour’un hapsedildiği labirentten, labirentin mimarı olan Daedalus ve  oğlu Ikarus’un kaçışışını anlatır. Perseus efsanesi, terk edilen bir çocuğun olağanüstü hayat hikayesidir. Dioskur’lar Zeus’un bir ölümlü ile ilişkisinden doğan çocuklardır. Roma’nın kuruluş efsanesi, terk edilen ikiz kardeşlerin zor şartlarda hayatta kalması ve kardeşlerden birinin kurduğu kente tek başına hakim olmasıdır. Midas efsanelerinde, Midas’ın açgözlülükle dokunduğu her şeyin altına dönüşmesini dilemesi ve daha sonra bu durumdan kurtulmak istemesidir. Diğer Midas efsanesinde ise Midas’ın büyük kulakları ile ilgilidir. Heracles efsaneleri yarı tanrı olan Heracles’in başardığı olağanüstü işlerdir. Gordion düğümü efsanesi ise Phryg kralı Midas’ın kahinlerinin ortaya attığı bir kehanettir.

İbrahim Hakkı Konyalı bu efsanelerden bahsederken efsaneleri ana hatlarıyla ele almıştır. Mısır kültüründeki Osiris mitosu ile Anadolu’da görülen Cybele-Attis mitosları arasında benzerliğin bulunduğunu belirtmiştir. Ayrıca Osiris, Cybele-Attis mitoslarının benzerinin Mezopotamya’da da yer aldığını söylemiştir. Konya Ermenek’te bulunan Meraspolis mağarasını, efsanevi Girit Labirenti ile ilişkilendirmiştir. Konya şehrinin ismi ile Perseus arasında bir bağlantı kurmuştur. Beyşehir’de ve Sidemara lahdinde Dioskurların tasvirlerinin yer aldığını belirtmiştir. Konya’da bulunan bir sikkedeki tasvirlerin Roma’nın kuruluş efsanesi ile ilişkili olduğuna değinmiştir. Akşehir’de Midas Çeşmesi ismi verilen yer hakkında bilgi vermiştir. Benzer şekilde çalışma yerlerinde bulunan bazı arkeolojik eserlerdeki sahneleri mitolojik olayların tasviri olarak yorumlamıştır. Bu makalede, İbrahim Hakkı Konyalı’nın özellikle Konya ve Konya çevresindeki araştırmalarında geçen mitolojik efsaneleri nasıl incelediği konusu ele alınmıştır.