Türkiye’de İslami Hareketlerin Siyasetteki Rolü

Öz

Parlamenter bir demokrasi anlayışıüzerine inşa edilen Türkiye’nin siyasal hayatında bu zamana kadar birçok fikir, kurum ve
bireyler etkili ola gelmiştir. Türkiye’nin demokratikleşme ve modernleşme sürecinde yaşanan önemli kırılmalar ve/veya gelişmeler
çerçevesinde bu aktörlerin rollerinde, sayısında ve niteliğinde farklılıklar meydana gelmiştir. Zamanla bu aktörlerin sahip olduğu
etki bazen artan bazen de azalan bir niteliğe sahip olmuştur. Bu bağlamda özellikle son zamanlarda Türkiye’de İslami hareketlerin
siyaset içindeki etkisinin varlığıyadsınamaz. 1950’lerde çok partili hayata geçişle birlikte yaşanan birtakım gelişmeler Türkiye’nin
demokratikleşmesi ve modernleşmesi anlamında önemli bir değşim sağlamıştır. Bu çalışma, ilgili gelişmeleri de dikkate alarak,
öncelikle Türkiye’deki siyasal yaşamın bir parçasıolarak bu İslami hareketleri nasıl sınıflandırabileceğimizi tartışacaktır. Özellikle
bu hareketlerin tanımlanmasında kullanılan, cemaat, tarikat, hareket gibi kavramların aralarındaki farklılıklarıda bu bölümde
inceleyeceğiz. İkinci olarak, farklı İslami hareketlerin, kendi gruplarıiçinde siyasal davranışlara nasıl karar verdiklerini ortaya
koymaya çalışacağız. Bu hareketlerin grup davranışıve grup içi hiyerarşi bağlamındaki farklılıklarıortaya konması, bu hareketlerin
siyasal davranışlarınıanlamamız açısından oldukça önemlidir. Tek parti döneminden 1950’li yıllara kadar geçen dönem süresince
İslami hareketler hakkındaki tartışmalarıyaptıktan sonra makalemiz çok partili döneme geçişsürecine ve daha sonra da bu
hareketlerin yeniden güçlenmeleri üzerine odaklanacaktır. Tek-partili dönemden çok partili döneme geçişte bu hareketlerin
kendilerini genel olarak nasıl konumlandırdıkları, onların siyasete bakışaçılarıve iç yapılanmalarında gösterdikleri özellikler
çerçevesinde ele alınacaktır. Sonuç bölümünden önce, İslami hareketlerin seçmen davranışlarıbirer birer analiz edilecektir. Bu
hareketlerin içerisinde çalışmamızda Nurculuk hareketi, Gülen hareketi, Yeni Asya, Süleymancılar, Milli Görüş, Nakşibendiler,
İskenderpaşa Cemaati ve Menzil hareketi incelenecektir. Bunu incelerken yazarların farklıkaynaklardan topladıklarıbilgilerden
hareket ederek oluşturduklarıtablo esas alınacaktır. Bu tabloya dayanarak yapılan analiz, Türkiye’de çok partili döneme karşılık
*
Assoc. Prof. Dr., Selçuk University
**
Assist. Prof. Dr., Selçuk University
Islamic Movements and Their Role In Politics In Turkey
Selçuk Üniversitesi SosyalBilimler Enstitüsü Dergisi •31 / 2014
30
gelen 1950-2011 yıllarıarasında yapılan genel seçimler bağlamında, ana İslami hareketler ve onların kendi içindeki farklıgruplar
açısından yapılacaktır. Elbette başka çalışmalarda bu tablo geliştirilebilir ve/veya tablonun gösterdiği genel çerçeveden farklıbakış
açılarıortaya konabilir.