XVI. YÜZYILIN İKİNCİYARISINDA OSMANLI İMPARATORLUĞU’NDA YAŞAYAN GAYRİMÜSLİMLERİN NÜFUSU

Öz

Bilindiği gibi Osmanlıtoplum yapısıdinî bakımdan Müslim ve gayrimüslimler olmak üzere
ikiye ayrılmaktadır. Bunların nüfus bakımından birbirlerine orantısıOsmanlıcoğrafyasıüzerine
yapılan hemen hemen bütün çalışmalarda dikkat çeken en önemli ortak özelliklerden birisidir.
XV-XVI. yüzyıl sancak ve kaza çalışmalarına temel teşkil eden mufassal tahrir defterleri bir
birinden bağımsız müstakil olarak değerlendirilebilirken, Kanuni döneminde hazırlanan muhasebe
defterleri ile ilk defa İmparatorluğun bütününe ait nüfus verileri hakkında genel bir kanaat
belirtmek mümkün olabilmiştir. Kabaca 1520-1530 yıllarına tarihlendirilen bu defter serisi dışında,
XVI. yüzyıla ait böyle  İmparatorluğun genelini ilgilendiren başka bir kaynak serisi bulmak
mümkün değildir. Ancak gayrimüslimlerden alınan cizye vergisi için düzenlenen defterlerin varlığı
bilinmektedir. İşte bunlardan H.979/M.1571 yılına ait bir cizye defteri Osmanlıdevletinde cizye
vergisine tabi olan gayrimüslimlerin yaşadığıtüm topraklarıiçine almaktadır. Bu defterdeki veriler
esas alınarak gayrimüslimlerin yaşadıklarıyerler ve nüfuslarıincelenecek, Müslümanların nüfusu
ise daha önce yapılmışolan çalışmalardan faydalanılarak, XVI. yüzyılın ikinci yarısındaki Osmanlı
coğrafyasının genel nüfus yapısıortaya konulmaya çalışılacaktır.