Suriyeli Göçmenlerin Türk Vatandaşlığı Hakkındaki Görüş ve Beklentileri

Öz

Suriye’de yıllardır süren savaş, son yılların en büyük insani krizlerinden birine dönüşmüş vaziyettedir.  Savaştan dolayı zorunlu kitlesel göçe maruz kalan Suriyelilerin çoğunluğu Türkiye’ye yönelmektedir. Türkiye, coğrafi konumu itibariyle düzensiz göç hareketlerinde bir çekim merkezi haline dönüşebilme riskinden dolayı 1951 tarihli Mültecilerin Hukuki Statüsüne İlişkin Sözleşme’yi (Cenevre sözleşmesi) “coğrafi çekince/kısıt” şartıyla kabul etmekte ve dolayısıyla topraklarına yönelen 3,7 milyon Suriyeliyi geçici koruma statüsü altında değerlendirmektedir. Ayrıca hükmetler, yıllar içinde sayıları hızla artan Suriyeli göçmenlerin uyum sürecini hızlandırmak için farklı alanlarda kamu politikalarını hayata geçirmektedir. Eğitim, sağlık ve istihdam gibi alanlardaki düzenlemelerin yanı sıra Türk vatandaşlığına geçirilme ile ilgili tartışmalar son dönemde uygulanan göç politikasının sonuçlarındandır.

Suriyelilerin “misafir” ya da “geçici” olma hallerinin “kalıcılığa” dönüşme aşamasını temsil eden vatandaşlık verme/kazanma konusu son zamanlardaki en önemli tartışmalardandır. Suriyeli göçmenlere dair  vatandaşlık tartışmaları zaman zaman alevleniyor olsa da Geçici  Koruma Yönetmeliğinin 25. maddesi, Suriyeli göçmenlerin Türkiye’de aldıkları ikamet izin süreleri 5 yılı geçmiş olsa da Türk vatandaşlığına başvuru için bir dayanak olarak kullanılamayacağını göstermektedir. Bu konuyla alakalı olarak yapılan bazı araştırmalarda ev sahibi konumunda olanların çoğunun Suriyeli göçmenlere vatandaşlık verilmesine sıcak bakmadığı görülmektedir. Ancak bu tartışmanın bir diğer tarafı olan Suriyeli göçmenlerin vatandaşlık kazanma konusunda ne düşündüklerinin açığa çıkarılması da önem arz etmektedir. 

Bu çalışma, nitel araştırma kapsamında 20 Suriyeli göçmen ile yapılan derinlemesine mülakatlardan elde edilen verilere dayanmaktadır. Çalışmada, Suriyeli göçmenlerin vatandaşlık kazanma taleplerinin olup olmadığı gerekçeleriyle birlikte incelenmiştir. Ayrıca Suriyelilerin misafirlik ve gelecek beklentilerine dair görüşlerine de yer verilmiştir. Suriye’den kitlesel akının başladığı ilk yıllarda öncelikli beklentiler temel ihtiyaçlarının karşılanması noktasında yoğunlaşırken, son yıllarda bu beklentilerin farklılaştığı görülmektedir. Göçmenlerin beklentileri çalışma hakkı, seyahat hakkı, mülkiyet hakkı gibi temel vatandaşlık haklarını elde etmeye yönelik taleplere bırakmıştır. Araştırma bulgularına göre Suriyeli göçmenlerin çoğu “misafir” olarak görülüyor olmaktan rahatsızlık duymadıkları ve Türk vatandaşlığı kazanmaya sıcak baktıkları sonuçlarına ulaşılmıştır. Ayrıca, Türkiye’nin ulusal ve uluslararası siyasi arenada Suriye savaşının yarattığı olumsuz sonuçları, temel insan hakları ölçeğinde ele alarak kendi lehine nasıl çevirebileceğine dair çözüm önerilerine de yer verilmektedir.